Cezanın ertelenmesi, mahkeme tarafından mahkumiyet kararıyla belirlenen hapis cezasının cezaevinde infaz edilmesinden şartlı olarak vazgeçilmesidir. Erteleme, hükümlünün kendi sosyal yaşamına devam ederek hapis cezasının cezaevi dışında infazına olanak sağlayan bir ceza hukuku kurumudur. Kural olarak işlediği bir suçtan dolayı hapis cezası ile cezalandırılan kişinin cezası cezaevinde infaz edilir. Ancak, bazı şartların gerçekleşmesi halinde hükümlüye verilen hapis cezasının cezaevinde infazı yerine, hükümlünün denetim altında izlenmesi suretiyle cezaevi dışında cezasının infazına imkan tanınır. 5237 sayılı TCK’da bu imkanı sağlayan bir bireyselleştirme kurumu olan hapis cezasının ertelenmesi kurumu mevcuttur. Hapis cezasının ertelenmesi yoluyla, hapis cezasına mahkum olan hükümlü cezevine alınmak yerine, mahkemece belirlenen denetim süresini dışarda “iyi halli” geçirdiğinde cezası infaz edilmiş sayılmaktadır.
Hapis cezasının ertelenmesi 5237 sayılı TCK’nın 51. maddesinde şu şekilde düzenlenmiştir:
Cezanın Ertelenmesi Konusunda Hapis Cezasının Ertelenmesi
TCK 51 – (1) İşlediği suçtan dolayı iki yıl veya daha az süreyle hapis cezasına mahkûm edilen kişinin cezası ertelenebilir. Bu sürenin üst sınırı, fiili işlediği sırada onsekiz yaşını doldurmamış veya altmışbeş yaşını bitirmiş olan kişiler bakımından üç yıldır. Ancak, erteleme kararının verilebilmesi için kişinin;
a) Daha önce kasıtlı bir suçtan dolayı üç aydan fazla hapis cezasına mahkûm edilmemiş olması,
b) Suçu işledikten sonra yargılama sürecinde gösterdiği pişmanlık dolayısıyla tekrar suç işlemeyeceği konusunda mahkemede bir kanaatin oluşması, gerekir.
(2) Cezanın ertelenmesi, mağdurun veya kamunun uğradığı zararın aynen iade, suçtan önceki hale getirme veya tazmin suretiyle tamamen giderilmesi koşuluna bağlı tutulabilir. Bu durumda, koşul gerçekleşinceye kadar cezanın infaz kurumunda çektirilmesine devam edilir. Koşulun yerine getirilmesi halinde, hakim kararıyla hükümlü infaz kurumundan derhal salıverilir.
(3) Cezası ertelenen hükümlü hakkında, bir yıldan az, üç yıldan fazla olmamak üzere, bir denetim süresi belirlenir. Bu sürenin alt sınırı, mahkûm olunan ceza süresinden az olamaz.
(4) Denetim süresi içinde;
a) Bir meslek veya sanat sahibi olmayan hükümlünün, bu amaçla bir eğitim programına devam etmesine,
b) Bir meslek veya sanat sahibi hükümlünün, bir kamu kurumunda veya özel olarak aynı meslek veya sanatı icra eden bir başkasının gözetimi altında ücret karşılığında çalıştırılmasına,
c) Onsekiz yaşından küçük olan hükümlülerin, bir meslek veya sanat edinmelerini sağlamak amacıyla, gerektiğinde barınma imkanı da bulunan bir eğitim kurumuna devam etmesine, mahkemece karar verilebilir.
(5) Mahkeme, denetim süresi içinde hükümlüye rehberlik edecek bir uzman kişiyi görevlendirebilir. Bu kişi, kötü alışkanlıklardan kurtulmasını ve sorumluluk bilinciyle iyi bir hayat sürmesini temin hususunda hükümlüye öğütte bulunur; eğitim gördüğü kurum yetkilileri veya nezdinde çalıştığı kişilerle görüşerek, istişarelerde bulunur; hükümlünün davranışları, sosyal uyumu ve sorumluluk bilincindeki gelişme hakkında üçer aylık sürelerle rapor düzenleyerek hakime verir.
(6) Mahkeme, hükümlünün kişiliğini ve sosyal durumunu göz önünde bulundurarak, denetim süresinin herhangi bir yükümlülük belirlemeden veya uzman kişi görevlendirmeden geçirilmesine de karar verebilir.
(7) Hükümlünün denetim süresi içinde kasıtlı bir suç işlemesi veya kendisine yüklenen yükümlülüklere, hakimin uyarısına rağmen, uymamakta ısrar etmesi halinde; ertelenen cezanın kısmen veya tamamen infaz kurumunda çektirilmesine karar verilir.
(8) Denetim süresi yükümlülüklere uygun veya iyi halli olarak geçirildiği takdirde, ceza infaz edilmiş sayılır.
Hapis cezasının ertelenmesi, suç işlediği tespit edilen fakat bir daha suç işlemeyeceğine kanaat getirilen şahsın kişiliği dikkate alınarak cezanın belirlenen bir deneme süresi için cezaevinde infaz edilmemesi, deneme süresi “iyi halli” geçtikten sonra cezanın infaz edilmiş sayılmasına yol açan bir ceza hukuku kurumudur.
Cezanın ertelenmesi maddi ve usul hukukuna ilişkin kurum olup, infaz hukukuna ilişkin bir imkan olan infazın ertelenmesi ile karıştırılmamalıdır.
Hapis Cezasının Ertelenmesi Şartları (TCK 51)
Cezanın ertelenmesi ile hapis cezasının ertelenmesi, 5237 sayılı TCK’da ayrı bir başlık halinde ayrıntılı bir şekilde düzenlenmiştir (TCK m.51). Cezanın ertelenebilmesi için şu şartların bir arada gerçekleşmesi gerekir:
- Mahkemece hükmedilen cezanın hapis cezası olması,
- Hükmedilen hapis cezasının 2 yıl veya daha az süreli olması,
- Hakkında ceza erteleme kararı verilecek kişinin daha önce kasten işlenmiş bir suçtan 3 aydan daha fazla hapis cezasına mahkum olmaması,
- Sanığın yargılama sırasında tekrar suç işlemeyeceğine dair mahkemeye bir kanaat vermesi,
- Hapis cezasının ertelenmesi, mahkeme tarafından mağdurun zararının giderilmesi şartına bağlı tutulabilir.
1. Mahkemece Hükmedilen Cezanın Hapis Cezası Olması
Cezanın ertelenmesi kurumu, sadece hapis cezaları hakkında uygulanabilir. 5237 sayılı TCK’nın 51. maddesi sadece hapis cezalarının ertelenebileceğini öngördüğünden adli para cezası ve güvenlik tedbirleri hakkında erteleme kararı verilemez. İlgili suçun cezası olarak kanun maddesinde hapis cezası ile adli para cezasının birlikte yaptırım olarak düzenlendiği hallerde, mahkeme sadece hapis cezasını erteleyebilir, adli para cezası hakkında erteleme kararı veremez. Örneğin, TCK m.157’de düzenlenen dolandırıcılık suçunun cezası bir yıldan beş yıla kadar hapis ve beşbin güne kadar adli para cezası olarak düzenlenmiştir. Mahkeme, dolandırıcılık suçunu sabit gördüğünde sanık hakkında hem hapis cezasına hem de adli para cezasına hükmedecektir. Mahkeme hükmettiği hapis cezasını erteleyebilecek, ancak kanuni engelden dolayı adli para cezası hakkında erteleme kararı veremeyecektir.
Bir suç nedeniyle hükmedilen 1 yıl veya daha az süreli hapis cezası, kısa süreli hapis cezasıdır (TCK m.49/2). Mahkeme, yargılama neticesinde hükmettiği 1 yıl veya daha az kısa süreli hapis cezalarını adli para cezasına çevirebilir (TCK m.50/1-a). Mahkemenin hapisten çevirdiği bu adli para cezaları hakkında da cezanın ertelenmesi kararı verilemez. Cezanın ertelenmesi kararı verilebilmesi için mahkemenin hükmettiği sonuç cezanın mutlaka hapis cezası olması gerekir.
2. Hükmedilen Hapis Cezasının 2 Yıl veya Daha Az Süreli Olması
İşlediği suçtan dolayı iki yıl veya daha az süreyle hapis cezasına mahkum edilen kişinin cezası ertelenebilir. Yani, mahkeme tarafından verilen ceza 2 yıl 1 ay ise diğer koşullar gerçekleşse bile ceza miktarı nedeniyle sanık hiçbir şekilde ceza erteleme kurumundan faydalanamayacaktır. Ceza yönünden öngörülen koşul, cezanın ertelenebilmesi için mutlak bir önşart niteliğindedir. Ancak, suçu işlediği sırada onsekiz yaşını doldurmamış veya altmışbeş yaşını bitirmiş olan kişiler bakımından Üç yıl veya daha az hapis cezaları da ertelenebilir (TCK m.51/1).
Hapis cezasının ertelenmesi hususunda karar verirken mahkeme sonuç cezayı dikkate alarak hüküm kuracaktır. Mahkemenin hükmettiği sonuç ceza 2 yıl veya daha az süreli olduğunda hapis cezasının ertelenmesine karar verilecektir. Sonuç ceza, mahkemenin kanundaki tüm artırım ve indirim nedenlerini uygulayarak hükmettiği cezadır. Örneğin, hırsızlık suçu nedeniyle failin cezası belirlenirlen TCK m.142/1-a gereği önce 4 yıl hapis cezasına, mağdurun zararı giderildiği için etkin pişmanlık nedeniyle bu cezadan 1/2 oranında indirim yapılarak 2 yıl hapis cezasına, bu cezadan da 1/6 oranında takdiri indirim yapıldığında sonuç ceza olarak 1 yıl 8 ay hapis cezasına hükmedilecek, hükmedilen bu sonuç hapis cezası 2 yıl veya daha az süreli bir ceza olduğundan ertelenebilecek.
Mahkemenin aynı kararda birden fazla suç nedeniyle hapis cezasına hükmetmesi halinde, her suçun cezası için ayrı ayrı erteleme koşullarının oluşup oluşmadığı değerlendirilmelidir. Yani birden fazla suçun işlenmesi halinde bu hapis cezaları toplanmaz, her suçun ceza miktarının erteleme koşulunu sağlayıp sağlamadığı değerlendirilir. Örneğin, bir kimsenin evine rızası dışında cebir uygulayarak giren, girdikten sonra da konut sahibini yaralayan kişi hakkında konut dokunulmazlığını ihlal suçu nedeniyle 1 yıl 6 ay hapis cezası, kasten yaralama suçu nedeniyle 1 yıl hapis cezasına hükmedildiğinde her iki suç için hükmedilen hapis cezası ayrı ayrı ertelenebilir. Hapis cezaları ayrı ayrı 2 yıl veya daha az süreli ise, her suç için hükmedilen hapis cezalarının tamamının ertelenmesi önünde herhangi bir kanuni engel yoktur.
Cezanın Ertelenmesi Sabıka Kaydı
Cezanın ertelenmesi kararı, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 51. maddesi uyarınca verilen hapis cezalarının infazının ertelenmesi anlamına gelir. Ertelenen ceza, adli sicil kaydına işlenir, ancak bu kayıt, belirli şartlar yerine getirildiğinde silinebilir. Erteleme süresi boyunca kişi, denetim altında tutulur ve suç işlemezse, ceza infaz edilmez ve sabıka kaydı temizlenebilir. Ancak, erteleme süresi içinde yeni bir suç işlenmesi halinde ertelenen ceza infaz edilir ve sabıka kaydına kalıcı olarak işlenir.
Ceza Erteleme Sonrası Tekrar Suç İşleme
Türk Ceza Kanunu’nun 51. maddesi gereğince, cezası ertelenen kişi, erteleme süresi içinde suç işlediği takdirde, ertelenmiş ceza infaz edilir. Yeni suç işlenmesi durumunda, erteleme kararı kaldırılır ve mahkeme tarafından hükmolunan ceza derhal yerine getirilir. Ayrıca, tekrar suç işlenmesi halinde, kişi hakkında başka bir erteleme kararı verilmesi mümkün değildir. Bu durumda, kişi hem ertelenen cezayı hem de işlediği yeni suçtan kaynaklanan cezayı çekmek zorunda kalır.
Cezanın Ertelenmesi Memuriyete Engel Mi?
Cezanın ertelenmesi, memuriyete engel teşkil edebilir. 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 48. maddesi uyarınca, belirli suçlardan mahkum olan kişilerin memuriyete alınması mümkün değildir. Ertelenen ceza, eğer suç memuriyete engel teşkil eden suçlardan biri ise, bu durum memuriyete engel olur. Ayrıca, ertelenen ceza, adli sicil kaydında yer aldığı sürece memuriyete başvurularda olumsuz sonuçlar doğurabilir. Ancak, erteleme süresi sonunda ceza tamamen infaz edilmiş sayıldığında, sabıka kaydı temizlenebilir.
Ertelenen Ceza Ne Zaman Silinir?
Ertelenen ceza, erteleme süresi sonunda silinir. Türk Ceza Kanunu’nun 51. maddesi gereğince, denetim süresi başarıyla tamamlanır ve kişi bu süre zarfında yeni bir suç işlemezse, ertelenen ceza infaz edilmiş sayılır ve adli sicil kaydından silinir. Bu süre genellikle 1 ila 3 yıl arasında değişir, ancak mahkemenin takdirine bağlı olarak 5 yıla kadar uzatılabilir. Sürenin tamamlanması ve herhangi bir ihlal olmaması halinde, sabıka kaydı temizlenir ve ceza sicilinden silinir.
5 Yıl Altı Cezalara Erteleme
Türk Ceza Kanunu’nun 51. maddesi, hükmedilen hapis cezasının 2 yıl veya daha az olması durumunda, cezanın ertelenmesine olanak tanır. Ancak, sanığın 18 yaşından küçük veya 65 yaşından büyük olması durumunda, bu süre 3 yıla kadar çıkabilir. Bu düzenleme, suçun işleniş şekli, sanığın kişisel durumu ve suç sonrası tutumu dikkate alınarak mahkeme tarafından uygulanır. Erteleme kararı, sanığın tekrar suç işlemeyeceğine dair olumlu kanaat oluşması halinde verilir ve denetim süresi içinde sanık, mahkemenin belirlediği yükümlülüklere tabi tutulur.
TCK 51
TCK 51, Türk Ceza Kanunu’nun hapis cezalarının ertelenmesini düzenleyen maddesidir. Bu madde, hükmedilen hapis cezasının infazının ertelenmesine imkan tanır. Erteleme kararı, hükümlünün yeniden suç işlemeyeceği konusunda mahkemede olumlu bir kanaat oluşması durumunda verilir. Erteleme süresi, genellikle 1 ila 3 yıl arasında belirlenir ve bu süre zarfında hükümlü, belirli yükümlülüklere tabi tutulur. Erteleme süresi içinde yeni bir suç işlenmediği takdirde, ceza infaz edilmiş sayılır ve sabıka kaydından silinir.
TCK 51/3
TCK 51/3, cezanın ertelenmesi halinde, sanığın denetim süresi boyunca yükümlü olduğu koşulları düzenler. Bu maddeye göre, mahkeme, erteleme süresi içinde sanığın belirli yükümlülüklere uymasına karar verebilir. Sanık, denetim süresi içinde belirlenen bu yükümlülüklere uymak zorundadır. Örneğin, sanığın belirli bir yerde ikamet etmesi, belirli yerlere gitmemesi veya belirli kişilerle görüşmemesi gibi yükümlülükler mahkeme tarafından belirlenebilir. Denetim süresi boyunca bu yükümlülüklere uyulmadığı takdirde, erteleme kararı geri alınabilir ve ceza infaz edilir.
TCK 51/7 İtiraz Dilekçesi
TCK 51/7, cezanın ertelenmesi kararına karşı itiraz hakkını düzenler. Sanık, cezanın ertelenmesi kararına karşı itiraz edebilir. İtiraz, kararın tebliğinden itibaren 7 gün içinde yapılmalıdır. İtiraz dilekçesi, mahkeme tarafından değerlendirilir ve itirazın kabul edilmesi halinde erteleme kararı yeniden gözden geçirilir. İtiraz süreci, cezanın ertelenmesi kararının hukuka uygun olup olmadığının incelenmesini sağlar. Mahkeme, itiraz üzerine verdiği kararı, kanun yollarına açık olarak sanığa tebliğ eder.
Hapis Cezasının Ertelenemeyeceği Haller
Hapis cezasının ertelenemeyeceği haller, Türk Ceza Kanunu’nun 51. maddesinde açıkça belirtilmiştir. Bu hükme göre, daha önce kasıtlı bir suçtan dolayı hapis cezasına mahkum edilen kişiler için hapis cezası ertelenemez. Ayrıca, terör suçları, cinsel saldırı, adam öldürme gibi ağır suçlarda da cezanın ertelenmesi mümkün değildir. Sanığın cezasının ertelenmesi, ancak suçun niteliği, failin geçmişi ve kişisel durumu dikkate alınarak mahkemenin takdir yetkisi çerçevesinde değerlendirilebilir. Ertelenemeyen haller, kamu düzeni ve toplum güvenliği açısından önem arz eden suçlar için geçerlidir.
Cezanın Ertelenmesi Adli Sicil (Sabıka) Kaydına İşlenir mi?
Cezanın ertelenmesi kararı, adli sicil kaydına işlenir. Ancak, Türk Ceza Kanunu’nun 51. maddesi gereğince, denetim süresi sonunda sanık yeni bir suç işlemezse, ertelenen ceza infaz edilmiş sayılır ve sabıka kaydından silinir. Bu süre zarfında, cezanın ertelenmesi ile ilgili kayıtlar, adli sicil kaydında yer alır ve bu kayıt, belirli koşulların yerine getirilmesi halinde temizlenir. Sabıka kaydının silinmesi, erteleme süresinin başarıyla tamamlanması ve sanığın denetim süresi boyunca suç işlememesi durumunda gerçekleşir.
Hapis Cezasının Ertelenmesi Halinde Denetim Süresi
Hapis cezasının ertelenmesi halinde, sanık belirli bir denetim süresine tabi tutulur. Türk Ceza Kanunu’nun 51. maddesine göre, denetim süresi 1 ila 3 yıl arasında belirlenir ve mahkeme tarafından bu süre zarfında sanığa belirli yükümlülükler yüklenir. Denetim süresi içinde sanık, mahkemenin belirlediği kurallara uymak zorundadır. Eğer sanık, denetim süresi boyunca yeni bir suç işlemez ve yükümlülüklere tam olarak uyarsa, ceza infaz edilmiş sayılır ve sabıka kaydından silinir. Denetim süresi, mahkemenin kararına göre 5 yıla kadar uzatılabilir.
Bir Kişi Hakkında Kaç Kez Ceza Erteleme Kararı Verilebilir?
Bir kişi hakkında birden fazla ceza erteleme kararı verilmesi mümkündür, ancak bu durumun bazı sınırları vardır. Türk Ceza Kanunu’nun 51. maddesi gereğince, sanığın daha önce ertelenmiş bir cezası bulunması durumunda, yeniden ceza erteleme kararı verilmesi mahkemenin takdirine bağlıdır. Ancak, sanığın tekrar suç işlemesi halinde ertelenmiş cezanın infaz edilmesi gerektiği gibi, yeni bir erteleme kararı verilmesi de genellikle mümkün değildir. Ceza erteleme kararı, kişinin suç işlememe eğilimine ve mahkemenin kanaatine bağlı olarak verilir.
Hapis Cezasının Ertelenmesi Yargıtay Kararları
Hapis cezasının ertelenmesi ile ilgili olarak Yargıtay birçok karar vermiştir. Bu kararlarda, sanığın kişisel durumu, suçun niteliği ve mahkemenin takdir yetkisi önemli rol oynamaktadır. Örneğin, Yargıtay 9. Ceza Dairesi’nin 2016/11795 E. ve 2018/10213 K. sayılı kararında, sanığın tekrar suç işlemeyeceği kanaati ile cezasının ertelenmesine karar verilmiştir. Aynı dairenin 2019/4278 E. ve 2020/5436 K. sayılı kararında ise, suçun niteliği gereği cezanın ertelenmesi mümkün görülmemiştir. Yargıtay’ın bu tür kararları, cezanın ertelenmesi ile ilgili mahkemelere yol gösterici niteliktedir.
Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması
Hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB), sanık hakkında verilen mahkumiyet kararının belirli şartlar altında açıklanmaması ve denetim süresine tabi tutulmasıdır. TCK’nın 231. maddesi uyarınca, sanık hakkında verilen ceza 2 yıl veya daha az süreli hapis cezası veya adli para cezası ise, hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilebilir. Sanık, denetim süresi boyunca kasten bir suç işlemezse, ceza infaz edilmez ve mahkumiyet kararı sabıka kaydına geçmez. HAGB, sanığın hukuki durumunu korumak ve topluma kazandırılmasını sağlamak amacıyla uygulanır.
Konu hakkında danışmanlık almak için ceza avukatı sayfamıza göz atabilirsiniz.
Cezanın Ertelenmesi Hakkında Sık Sorulan Sorular (SSS)
Cezanın ertelenmesi kararı kim tarafından verilir?
Cezanın ertelenmesi kararı, mahkeme tarafından verilir. Mahkeme, sanığın sabıkasız olması, suç işlemeyeceği kanaatine varması ve diğer şartların sağlanması durumunda bu kararı alabilir.
Denetim süresi nedir?
Denetim süresi, cezanın ertelendiği durumlarda hükümlünün belirli bir süre boyunca gözetim altında tutulduğu dönemdir. Bu süre en az bir yıl, en fazla üç yıl olabilir.
Cezanın ertelenmesi ne zaman sona erer?
Cezanın ertelenmesi, denetim süresi sonunda sona erer. Bu süre içinde yeniden suç işlenmezse, ceza infaz edilmiş sayılır ve kişi cezaevine girmez.
Cezanın ertelenmesi kararı nasıl itiraz edilir?
Cezanın ertelenmesi kararına karşı itiraz, kararın açıklanmasından itibaren yedi gün içinde yapılmalıdır. İtiraz, ilgili mahkemeye yazılı olarak sunulur ve hukuki gerekçelerle desteklenmelidir.
