İşçi alacakları, işçinin emeğinin karşılığını (ücret, tazminat) veren ve parasal değeri olan ödemelere verilen isimdir. İşçi alacakları zamanaşımı olmadan ve sözleşmesinin türüne göre işverenden talep edilmelidir. Peki, işçi emeğinin karşılığı olarak ne kazanacak? İşte, İşçi alacakları nelerdir? Sorusunun cevabı;
İlk olarak işçi alacakları dava dilekçesi ile gerekli başvuruları yaptıktan sonra hak talebinde bulunabilirsiniz.
Kıdem Tazminatı
Feshe bağlı olarak işçi alacağı tazminat olan kıdem tazminatı, işçinin hakkı olan ödemeler arasında yer alıyor. Dilerseniz, kıdem tazminatı nedir? Sorusuna daha detaylı cevap verelim;
Kıdem tazminatı, işçinin işinden ayrılması sonucunda işverenden talep ettiği tazminattır. Burada işçinin hangi sebepten dolayı işten çıktığı önemli değildir. Ancak, kıdem tazminatı almak için şartlar vardır.
Kıdem Tazminatı Şartları;
- 4857 Sayılı İş Kanununa bağlı olarak işçi olarak çalışmak
- Çalıştığı yerde en az bir sene çalışmış olmak
- İş sözleşmesinde yer alan bir sebepten dolayı işin sonlandırılmış olması
Kıdem Tazminatı Hesaplama
Yukarıdaki şartları sağladıysanız sıra kıdem tazminatı hesaplama konusuna geldi. Kıdem tazminatı tavanı (35.058,58 TL) aşılmamak koşulu ile işverenden hakkınız olan ödemeyi alabilirsiniz. Kıdem tazminatı hesaplama 2024 yılında da da değişmedi.
İşçi, çalıştığı her 1 sene için 1 aylık maaş talep edebilir. Örneğin, 3000 TL maaş alıyorsanız ve 2 sene çalışıp ora ile ilişkinizi kestiyseniz yaklaşık olarak 6000 TL kıdem tazminatı hakkına sahip olursunuz. Burada da görüldüğü gibi kıdem tazminatı formülü; 1 sene = 1 maaş.
Kıdem Tazminatı Hak Edilen Haller
Bu başlık altında kıdem tazminatı alma koşulları yer alıyor. Aşağıdaki şartlardan birini sağlıyorsanız işçi alacakları arasında yer alan kıdem tazminatını alabilirsiniz.
- İşçinin haklı olarak iş sözleşmesini feshetmesi,
- İşçinin askerlik sebebi ile işyerinden ayrılması,
- Toptan ödeme alma amacı ile (yaşlılık, emeklilik, malullük aylığı) işten ayrılması,
- İşçinin, sigorta süresini doldurması ve prim gün sayısını doldurması sebebi ile işten ayrılması,
- Kadın işçinin evlendikten sonra kendi rızasına bağlı olarak bir sene içerisinde işten ayrılması,
- İşçinin vefatı sonucunda iş akdinin sona ermesi, durumlarında kıdem tazminatı alma hakkı sizlere tanınır.
Kıdem Tazminatı Ödenmeyen Haller
- İşçinin hiçbir sebep olmaksızın kendi arzusu ile işten ayrılması diğer bir adı ile istifa etmesi,
- İşverenin, haklı bir şekilde işi sonlandırması.
Kıdem Tazminatında Esas Alınacak Ücret
Kıdem tazminatı brüt ücret esas alınarak tazminat hesaplamaları yapılır. Yemek yardımı, prim ve yol yardımı gibi ücretlerin eklenmesi ile ücret ortaya çıkar ve bu ücret kıdem tazminatı hesaplaması yapılırken esas alınır.
Kıdem Tazminatında Zamanaşımı
25.10.2017 tarihinden itibaren yapılan fesih ve kıdem tazminatı işlem süreleri 5 senedir. 25.10.207 tarihinden önce feshedilmiş ise süre 10 senedir. Kıdem tazminatı zamanaşımı süresi hesaplanırken verilen tarih dikkate alınmalıdır.
İhbar Tazminatı Nedir? Nasıl Alınır?
İşçi alacakları arasında yer alan bir tazminat türü ise ihbar tazminatıdır. İhbar, tazminatını her iki tarafta ödeyebilir. Peki, ihbar tazminatı nedir?
Bu tazminat türünde usulsuz ve haksız yere fesih yapan kişinin karşı tarafa ödeme yapması gerekir. Bu tazminat türünde işçi de işverene tazminat ödeyebilir. Tamamen haklılık ilişkisi sonucunda ödeme gerçekleşir.
İhbar Tazminatı Şartları Nelerdir? (Fesih Süreleri);
- Altı aydan az çalışan işçi, bildirimi işverene yapar ve 2 hafta sonra ,
- Altı ay ile bir buçuk sene arasında çalışmış bir işçi dört hafta sonra,
- Bir buçuk sene ve üç yıla kadar çalışan işçi altı hafta sonra,
- Üç yıldan fazla çalışmış olan bir işçi ise sekiz hafta sonra,
Sözleşmeyi fesih edebilir. İş sözleşmesi fesih süresi ve çalışma aralıkları yukarıda verilmiştir. Yukarıda verilen şartlara uyulmazsa, haksız ve usulsüz sözleşme fesihleri olursa ihbar tazminatını karşı tarafa ödemek zorunda kalırsınız. Bu yüzden yukarıda belirtilen ihbar tazminatı sürelerini esas alarak taleplerde bulunun. Eğer, usulüne göre hareket ettiyseniz ve karşı taraf usulsüzlük yaptıysa ihbar tazminatı hesaplama konusuna geçelim;
İhbar Tazminatı Hesaplama
İhbar tazminatı hesaplama 2024 yılında da aynı şekilde yapılıyor. Burada hesap kıdem tazminatı ile aynıdır. Burada işçi, her bir sene için bir maaş talep etme hakkına sahiptir. Örneğin, 2000 TL maaş alıyorsanız ve 5 senedir çalışıyorsanız, 10.000 TL ihbar tazminatı hakkınız oluyor. İhbar tazminatı hesaplaması kısaca bu şekilde.
İhbar Tazminatında Esas Alınacak Ücret
İhbar tazminatı brüt ücret esas alınarak hesaplanır. Formül, kıdem tazminatında olduğu gibidir. İhbar tazminatı hesabı yapılırken bu husus dikkate alınır.
İhbar Tazminatında Zamanaşımı
İhbar tazminatı zamanaşımı süresi 25.10.2017 tarihinden itibaren 5 senedir. Bu tarihten öncesi için görülen davalarda ise 10 senedir.
Kötüniyet Tazminatı Nedir? Nasıl Alınır?
Kötüniyet tazminatı, işverenin işçinin haklarını hiçe sayarak fesih haklarını kötüye kullanması sonucunda talep edilir. Eğer, fesih hakkı kötüye kullanıldıysa işveren, işçiye bildirim süresinin yaklaşık üç katı kadar tazminat ödemek zorundadır.
Kötüniyet tazminatı şartları ise yukarıda belirtildiği gibi ‘’ Fesih haklarını kötüye kullanmak’’ tır. Şunu da unutmamak gerekiyor; ihbar tazminatı ile kötü niyet tazminatını birlikte alma şansınız da var.
Kötüniyet Tazminatı Hesaplaması
Kötüniyet tazminatı hesaplaması, fesih hakkını kötüye kullanan ve işçinin işine son veren işverenin haksız bulunması sonucunda yapılabilir. Buna göre; bildirim süresinin üç katı kadar tazminat ödenir. Kötüniyet tazminat formülü aşağıdaki gibidir;
| İşçinin Kıdemi | Tazminat Miktarı |
| 6 aya kadarki sürede | 6 Haftalık Ücret |
| 6 ay ve 1,5 sene arası | 12 Haftalık Ücret |
| 1,5 yıl ve 3 yıl arası | 18 Haftalık Ücret |
| 3 Yıldan Fazla | 24 Haftalık Ücret |
Örnek; 1 yıllık kıdeminiz varsa ve kötüniyetli bir şekilde işiniz sona erdirilmişse alacağınız tazminat ücreti 12 haftalık ücretinizdir.
Kötüniyet Tazminatı Zamanaşımı
25.10.2017 tarihinden önce iş adi feshedilmiş ise 10 yıldır. Ancak, 25.10.2017 tarihinden itibaren feshedilmişse bu süre 5 yıldır. Kötüniyet tazminatı zaman aşımı süresinde 25.10.2017 tarihi dikkate alınmalıdır.
Sendikal Tazminat Nedir? Nasıl Alınır?
İşçiler, sendikal olarak hiçbir ayrımcılığa maruz bırakılamaz. Tüm işçilere eşit bir şekilde davranılması gereklidir. Eğer, sendikal nedenlere bağlı olarak iş sözleşmesi feshedilmişse sendikal tazminat kararı verir.
Sendikal Tazminat Şartları
Sendikal tazminat almak için ilk olarak; işçinin arabulucu ile görüşmesi gerekiyor. Eğer, anlaşma sağlanamazsa dava açılıyor. Sendikal tazminat koşulları, ilk olarak arubulucudan geçiyor. Daha sonra ise hakiminin kararına bakıyor.
Sendikal Tazminatı Hesaplaması
İlk olarak şunu belirtelim; sendikal tazminat davasında ihbar ve kıdem tazminatlarını da alabilirsiniz. Ancak, burada işçinin sendikal nedenlerden dolayı işten çıkarıldığını kanıtlaması gerekiyor. Yani, burada tüm sorumluluk işçide. Sendikal tazminat hesaplaması, kaba bir hesapla yapılabilir ancak mahkemenin vereceği karar sonrasında asıl miktar belli oluyor.
Sendikal tazminat ücreti eskiden 8 ay ücret tutarındaydı. Ancak son güncellemelerle birlikte en az 1 yıllık ücret tutarında oldu. Mahkemenin vereceği karara göre Sendikal tazminat brüt ücret esas alınarak verilecektir.
Sendikal Tazminat Zamanaşımı
Fesih bildirildikten 30 gün içinde hukuki süreç başlatılmalı. Sendikal tazminat zamanaşımı ise yukarıda belirtilen; 25.10.2017 tarihinden itibaren 5 senedir. Bu tarihten önce ise 10 senedir.
İşçilere Ödenmesi Gereken Diğer Ücretler
İşçi alacakları, yukarıda hukuki düzeydeydi. Ancak, aşağıda belirtilen İşçilerin hakkı olan ödemeler, işveren ile anlaşılarak alınabilir. Anlaşılamadığı taktirde hukuki yola başvurulabilir.
Yıllık İzin Ücreti Alacağı Nedir?
İşçi alacakları arasında en çok bilinen yıllık izin ücreti alacağı, işe başlanılan tarihten itibaren alınabilir. İşçinin bir seneden fazla çalışması halinde verilir. Mevsimlik çalışan kişiler bu haktan faydalanamaz.
Yıllık ücret izin süreleri ise şu şekilde;
a)Bir seneden beş seneye kadar (beş sene dahil) olanlara ondört günden,
b)Beş yıldan fazla onbeş seneden az olanlara yirmi günden,
c)Onbeş sene (dahil) ve daha fazla olanlara yirmialtı günden,
az olmaması gereklidir.
Asgari Geçim İndirimi Nedir?
Asgari geçim indirimi, gelir vergisi indirimi olarak da geçiyor. Burada işçinin bakmak ile yükümlü olduğu kişiler ve işçiye uygulanır. Dolayısı ile asgari geçim indirimi kimlere ödenmez? Sorusunun cevabı da ortaya çıkmış oluyor. 01.01.2008 tarihinden itibaren asgari geçim indirimi zorunlu olmuştur.
Asgari Geçim İndirimi Nasıl Hesaplanır?
Asgari geçim indirimi hesaplaması, asgari ücretin yıllık brüt miktarı kadar işçinin, çocuk sayısı ve medeni durumu dikkate alınarak belirlenir.
- İşçinin kendisi için %50,
- Geliri olmayan ve çalışmayan eş için %10,
- Her bir çocuk için %7,5
- Diğerleri içinse %5
Hesaplanmaktadır. Asgari geçim indirim oranları yukarıdaki gibidir. Hesaplamalar yapılırken yukarıdaki oranlar dikkate alınır.
Ulusal Bayram Ve Genel Tatil Ücreti
Resmi tatil günlerinde genel tatil ücreti talep edilebilmekte. Eğer, resmi tatil günü çalışılmadan geçirilirse o günün ücreti tam alınır. Eğer, tatil yapmadan çalışıldıysa her gün için bir günlük ücret alınır.
Ulusal Bayram Ve Genel Tatil Ücreti Hesaplaması
Genel tatil ücreti hesaplaması yapılırken resmi tatilin 6 iş gün öncesi esas alınır. Buna göre;
- Eğer, işçi 45 saati doldurmuşsa 2,5 günlük ücrete hak kazanır.
- Eğer, 45 saati doldurmamışsa 2 günlük ücrete hak kazanır.
Hafta Tatili Ücreti
İş Kanunu’na göre bir işçi altı gün çalışmış ise 24 saat dinlenme hakkı vardır. Hafta tatili ücreti denilen şey; haftanın her günü çalışan işçiye verilmelidir. Yani, bir işçi 6 günden fazla çalışıyorsa mutlaka hafta tatili ödemesi talep etmelidir. Hafta tatili ücret hesaplaması da işçinin bir günlüğü kadarı ile yapılmaktadır.
Fazla Mesai Ücreti
Fazla mesai ücreti, haftalık çalışma saatinden fazla çalışan işçilere ödenmesi gereken ücrettir. Bu yüzden mesai ücreti hesaplaması yapılırken haftalık 45 saat kuralına dikkat edilmelidir. 45 saat geçildiği andan itibaren mesai ücreti talep edilebilir.
Fazla Mesai Ücreti Nasıl Hesaplanır?
Fazla mesai ücreti hesaplaması yapılırken fazla saatler aylık bazda değerlendirilir. Yıllık 270 saat çalışma yapmanız gerekir. Bu nedenle de Fazla mesai hesaplaması yapılırken 270 saat 12 aya bölünür. Buradan sonuç; aylık 22,5 saat olarak çıkar. 22,5 saati geçen çalışmalar mesai sayılır. Bu noktada ücret talep edilir.
- Fazla süreli çalışma ücreti: %25 zamlı,
- Fazla mesai ücreti: %50 zamlı olmalıdır.
Daha detaylı bilgi için iş hukuku avukatı sayfamıza göz atabilirsiniz.
