Ölüm Karinesi Nedir?

Ölüm karinesi, bir kişinin ölümüne kesin gözüyle bakılmasını gerektiren bir olay içinde kaybolması ve cesedine ulaşılamaması halinde hukuken ölmüş sayılmasıdır. Türk Medeni Kanunu’nun 31. maddesi bu durumu düzenler ve ceset bulunmasa dahi kişinin ölü kabul edilmesine imkan tanır. Deprem, uçak kazası, denizde kaybolma gibi olağanüstü olaylarda ölüm karinesi devreye girer.

Bu düzenleme özellikle deprem, sel, uçak kazası ya da denizde kaybolma gibi olaylarda karşımıza çıkar. Örneğin 2023 Kahramanmaraş depreminde cesetlerine ulaşılamayan birçok kişi hakkında ölüm karinesi uygulanarak nüfus kayıtları güncellenmiştir.

Ölüm Karinesi ile Ölüm Belgesi Aynı Şey Midir?

Çoğu kişi bu iki kavramı aynı sanır ama hukuken birbirinden çok farklıdır.

Ölüm karinesi, varsayıma dayalı bir hukuki kurumdur. Kişinin öldüğü kuvvetle muhtemeldir ama ceset ortada yoktur. Bu nedenle kişi ölü kabul edilir; fakat bu kabul her zaman aksi ispatlanabilen adi bir karinedir.

Ölüm belgesi ise tam tersine kesinliği olan resmi bir belgedir. Sağlık kuruluşları tarafından düzenlenir, doktor raporu ile kişinin ölümünü tespit eder. Bu belge sayesinde defin ve nakil işlemleri yapılır, nüfus kayıtları güncellenir.

Özetle:

• Ölüm karinesi → Varsayım (çürütülebilir).
• Ölüm belgesi → Kesinlik (resmi ispat).

Kayıp Kişilere Ölüm Karinesi Ne Zaman Uygulanır?

Ölüm karinesinin uygulanabilmesi için hem maddi koşullar hem de şekli koşul aranır.

Öncelikle kişinin ölümüne kesin gözüyle bakılmasını gerektiren bir olay yaşanmış olmalıdır. Bu deprem, uçak kazası, yangın veya denizde kaybolma gibi durumlar olabilir.

İkinci olarak, cesede ulaşılamamış veya teşhis edilememiş olması gerekir. Bazen ceset bulunsa da kimlik tespit edilemediğinde de ölüm karinesi uygulanır.

Son olarak ise, mülki idare amirinin kararıyla nüfus kütüğüne ölü kaydı düşülmesi gerekir. Bu işlemle birlikte kişi hukuken ölmüş kabul edilir.

Ölüm Karinesi İçin Mahkeme Süreci Nasıl İşler?

Gaiplikten farklı olarak ölüm karinesi için mahkeme süreci gerekmez. Burada yetkili merci kanunda açıkça belirtilmiştir:

• Kararı kişinin ikamet ettiği yerdeki en büyük mülki idare amiri (vali veya kaymakam) verir.
• Olayın üzerinden uzun süre geçmesi gerekmez; makul ve uygun bir zaman yeterlidir.
• Karar alındıktan sonra kişi hukuken ölü sayılır ve resmi işlemler buna göre yürütülür.

Yani ölüm karinesi, uzun yargılama süreçlerini beklemeye gerek kalmadan hızlı bir şekilde uygulanabilen bir kurumdur.

Ölüm Karinesi Sonrası Nüfus Kaydı Nasıl Güncellenir?

Ölüm karinesinin uygulanmasıyla birlikte kişinin nüfus kaydı da güncellenir. Bu süreç, hem idari işlem hem de başvuru ile yürür.

Öncelikle kişinin yakınları veya ilgili makamlar nüfus müdürlüğüne başvuruda bulunur. Başvuru sırasında olayla ilgili resmi belgeler ibraz edilir. Ardından mülki idare amirinin onayı ile kişinin aile kütüğüne ölüm kaydı düşülür.

Bu güncellemenin ardından:

• Miras işlemleri başlatılabilir,
• Evlilik birliği sona ermiş sayılır,
• Sosyal güvenlik ve sigorta işlemleri yürütülebilir.

Ölüm Karinesi ile Gaiplik Arasındaki Fark

Sıklıkla karıştırılan bu iki kavram aslında birbirinden ayrıdır.

Ölüm karinesi, ani ve ölümcül olaylarda uygulanır. Ceset bulunmamışsa idari işlemle kişi ölü kabul edilir.

Gaiplik ise uzun süre haber alınamayan kişiler için söz konusudur. Gaiplik için:

• Belirli süreler geçmelidir (denizde kaybolma için 1 yıl, genel kayıp için 5 yıl).
• Mahkeme kararı gerekir.

Dolayısıyla ölüm karinesi hızlı ve idari bir çözümken, gaiplik yargısal bir süreçtir.

Ölüm Karinesinin Hukuki Sonuçları

Ölüm karinesinin uygulanmasıyla birlikte kişi resmi olarak ölü kabul edilir. Bunun hukuki sonuçları şunlardır:

• Miras hakkı doğar ve mirasçılar tereke üzerinde işlem yapabilir.
• Evlilik birliği sona erer, eş dul statüsüne geçer.
• Sigorta ödemeleri yapılabilir.
• Tapu, nüfus ve sosyal güvenlik kayıtları güncellenir.

Ancak unutulmamalıdır ki ölüm karinesi adi karine niteliğindedir. Yani kişi sonradan ortaya çıkarsa nüfus kaydı ve tüm resmi işlemler düzeltilir.