İşe İade Davası Nasıl Açılır?

Şartlar, Süreler ve Yargıtay Kararlarıyla Açıklama

İşten çıkarılan bir çalışan için en önemli hukuki koruma yollarından biri işe iade davasıdır.
Eğer iş sözleşmeniz geçerli bir sebep olmadan feshedildiyse, belirli süreler içinde işe dönüş talebiyle dava açma hakkınız vardır. Bu yazıda, işe iade davasının ne olduğunu, kimlerin açabileceğini, hangi sürelere dikkat edilmesi gerektiğini ve dava sonunda neler olacağını adım adım açıklıyoruz.

İşe İade Davası Nedir?

İşe iade davası, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 18 ila 21. maddeleri arasında düzenlenen bir iş güvencesi davasıdır.
Bu davanın amacı, işverenin haksız veya geçersiz bir nedenle yaptığı fesih işleminin iptal edilmesini ve işçinin eski görevine iade edilmesini sağlamaktır.

Basitçe ifade etmek gerekirse, mahkeme işten çıkarılmanın haklı bir gerekçesi olmadığını tespit ederse, feshin geçersizliğine karar verir ve işverenin işçiyi yeniden işe başlatmasına hükmeder.
Eğer işveren işçiyi işe başlatmazsa, işçi boşta geçen süre ücreti ve işe başlatmama tazminatı alma hakkına sahip olur.

Kimler İşe İade Davası Açabilir?

İşe iade davası, yalnızca iş güvencesi kapsamına giren işçiler tarafından açılabilir.
Bu kapsamda olabilmek için şu koşulların tamamının sağlanması gerekir:

• İşçi, aynı işyerinde en az 6 ay kıdem sahibi olmalıdır.
• İşyerinde en az 30 çalışan bulunmalıdır.
• İşçi, belirsiz süreli iş sözleşmesi ile çalışıyor olmalıdır.
• İşçi, işveren vekili veya onun yardımcısı konumunda olmamalıdır.
• İşçi, İş Kanunu veya Basın İş Kanunu hükümlerine tabi bir çalışan olmalıdır.

Bu koşullar sağlanmadığı takdirde, işe iade davası açılamaz; ancak işçinin diğer işçilik alacakları (kıdem, ihbar vb.) talep edilebilir.

Arabuluculuk Süreci Dava Şartı Olarak Zorunlu Adım

İşe iade davası açmadan önce arabulucuya başvurmak zorunludur.
Bu zorunluluk, 4857 sayılı Kanun’un 20. maddesi uyarınca bir dava şartı olarak kabul edilir.
Yani, arabuluculuk yapılmadan açılan bir dava doğrudan reddedilir.

Süre:

• Fesih bildiriminin işçiye ulaştığı tarihten itibaren 1 ay içinde arabulucuya başvurulmalıdır.
• Arabuluculuk süreci sonunda uzlaşma sağlanamazsa, anlaşamama tutanağının düzenlendiği tarihten itibaren 2 hafta içinde dava açılmalıdır.

Süreler hak düşürücü niteliktedir; bir gün bile gecikme, dava hakkını ortadan kaldırır.
Bu nedenle arabuluculuk başvurusu yapılırken belgelerin eksiksiz hazırlanması büyük önem taşır.

İşe İade Davasında Şartlar

Mahkeme, feshin geçerli veya haklı olup olmadığını değerlendirirken bazı kriterleri inceler.
İşverenin iddia ettiği sebep, objektif, makul ve ölçülü olmalıdır.
Örneğin:

• İşçinin performans yetersizliği veya davranış bozukluğu iddia ediliyorsa, bunun somut delillerle ispatlanması gerekir.
• Fesih, işyerinin ekonomik gerekçelerine dayanıyorsa, bu gerekçelerin gerçek ve sürekli nitelikte olması gerekir.
• Fesih bildirimi yazılı olmalı ve işçiye fesih nedeni açıkça belirtilmelidir.

İşveren, feshin geçerli olduğunu ispatlamakla yükümlüdür.
İşçi ise yalnızca iş sözleşmesinin geçersiz bir şekilde sona erdirildiğini ileri sürmelidir.

Dava Açmak İçin Gerekli Belgeler

İşe iade davası açarken aşağıdaki belgelerin eksiksiz hazırlanması gerekir:

• Arabuluculuk anlaşamama tutanağı (aslı ve imzalı)
• Dava dilekçesi (fesih nedenine ilişkin açıklamalar ve talepler)
• İş sözleşmesi veya SGK kayıtları
• Ücret bordroları, tanık beyanları, varsa yazılı fesih bildirimi
• Avukat aracılığıyla açılacaksa vekaletname

Dava, işçinin çalıştığı yerin bağlı bulunduğu İş Mahkemesi’nde açılır.
İş mahkemesi bulunmayan yerlerde, Asliye Hukuk Mahkemesi, iş mahkemesi sıfatıyla bu davaya bakar.

Mahkeme Süreci Nasıl İlerler?

Mahkeme, davalı işverenden savunma ister ve iş ilişkisinin nasıl sona erdiğini araştırır.
Deliller toplanır, tanıklar dinlenir ve gerekirse bilirkişi raporu alınır.
Bilirkişi, genellikle ücret, kıdem veya alacak kalemlerinin hesabını yapar.

Mahkeme, feshin geçerli nedene dayanmadığını tespit ederse,

• Feshin geçersizliğine,
• İşçinin işine iadesine,
• İşverenin işçiyi işe başlatmaması durumunda ödemesi gereken tazminata hükmeder.

Karar Sonrası Süreç: İşe Başlatma ve Tazminatlar

Mahkeme kararı kesinleştikten sonra işçi, 10 iş günü içinde işverene yazılı olarak başvurmalıdır.
Bu başvuru yapılmazsa, işten çıkarma geçerli hale gelir ve işe iade hakkı kaybolur.

Eğer işveren işçiyi işe başlatmazsa, mahkeme tarafından belirlenen:

• Boşta geçen süre ücreti (en çok 4 ay)
• İşe başlatmama tazminatı (en az 4, en çok 8 aylık ücret tutarında)

işçiye ödenir. Bu tazminatlar üzerinden yalnızca damga vergisi kesintisi yapılır.

Yargıtay Uygulamalarından Örnekler

Yargıtay kararları, işe iade davalarında temel yol göstericilerdir.
Bazı dikkat çekici içtihatlar şöyledir:

• Mesleki yetersizlik, ancak işçinin görevini yerine getiremeyecek düzeydeyse geçerli fesih sebebi sayılır.
  (Y9HD, E.2023/4430, K.2023/4173)
• İşe başlatmama tazminatı belirlenirken, işçinin kıdemi ve işverenin kusur oranı dikkate alınmalıdır.
  (Y9HD, E.2006/5566, K.2006/8468)
• Boşta geçen süre ücreti, işçinin işverene yaptığı başvuru tarihinden itibaren faiz getirir.
  (Y9HD, E.2015/36281, K.2019/2761)

Bu içtihatlar, mahkemelerin işe iade davalarında nasıl bir ölçüt benimsediğini göstermesi bakımından önemlidir.

İşe İade Davası, İşçinin Güvencesidir

İşe iade davası, işçinin haksız fesih karşısında yeniden işine dönmesini sağlayan etkili bir hukuki mekanizmadır.
Ancak bu süreçte hem sürelerin hem de prosedürlerin dikkatle takip edilmesi gerekir.
Arabuluculuk aşaması, delil toplama ve mahkemeye sunulacak belgelerin eksiksiz hazırlanması sürecin başarısını doğrudan etkiler.

Bir iş hukuku avukatının desteğiyle bu süreç, hem daha hızlı hem de hatasız ilerler.
Unutmayın: 1 aylık başvuru süresi ve 2 haftalık dava açma süresi kesin olup kaçırılması halinde haklarınız tamamen kaybolur.