Destekten yoksun kalma tazminatı, haksız bir şekilde bir kişinin ölümüne neden olan kişilerin ölen kişilerin yakınlarına ödemiş oldukları tazminattır. Türk Borçlar Kanunu madde 53’te düzenlenen Destekten yoksun kalma tazminatı ”Haksız Fiil” bölümü “Ölüm ve Bedensel Zarar” başlığı altında yer almaktadır.
Destekten yoksun kalma tazminatı, Türk Borçlar Kanunu madde 49’da yer alan haksız fiil hükümlerine göre belirlenen bir tazminat türüdür. Dolayısıyla hak sahipleri destekten yoksun kalma tazminatını kusurlu kişilerden talep edecektir. Ölen kişiden destek aldıklarını ispat eden herkes destekten yoksun kalma tazminatı isteminde bulunabilir. Ancak ölen kişinin eşi, çocukları ve anne babası her halükarda destekten yoksun kalma tazminatı talep edebilir.
Hangi Hallerde Destek Tazminatı Talep Edilebilir?
Hak sahiplerinin Destekten yoksun kalma tazminatı talep edebilmesi gerçekleşmesi gereken haller özetle:
- Destekten yoksun kalma tazminatı talep edilebilmesi için başka bir kişinin haksız fiil gereklidir. Dolayısıyla meşru müdafaa, hukuka uygunluk sebepleri nedeni ile ölen kişinin yakınları destekten yoksun kalma tazminatı talep edemeyecektir. Aynı şekilde ölen kişinin kendi kusuru ile ölmesi halinde ölen kişinin yakınları destekten yoksun kalma tazminatı isteyemeyecektir. Örneğin bir kişinin kendi kusuru ile sebep olduğu trafik kazası sonucu ölmesi durumunda kişinin ailesi destekten yoksun kalma tazminatı alamayacaktır.
- Destekten yoksun kalma tazminatının bir diğer şartı ise kusurlu fiil ile ölüm olayı arasında illiyet bağı olması gerekmektedir. Örneğin trafik kazası sonucu yaralandıktan birkaç gün sonra kalp krizi geçiren bir kişinin yakınlarının destekten yoksun kalma tazminatı hakkı olmayacaktır.
Destekten Yoksun Kalma Tazminat Davası Şartları Nelerdir?
Ölen kişinin yakınlarının destekten yoksun kalma tazminatı alabilmesi için bazı şartların gerçekleşmesi gerekmektedir. Bu şartlardan birisinin gerçekleşmemesi halinde ölen kişinin yakınları destekten yoksun kalma tazminatı alamayacaktır. Söz konusu şartlar;
- Bir kişinin başka bir kişinin kusuru sonucu ölmesi gerekmektedir. Kişinin kendi kusuru sonucunda ölmesi sebebiyle ölen kişinin yakınları destekten yoksun kalma tazminatı alamaz.
- Bahse konu tazminatın alınabilmesi için haksız fiil ile ölüm olayı arasında illiyet bağı olması şarttır.
- Ölen kişinin tazminat talebinde bulunan kişiye yaşarken destek olması gerekmektedir. Yargıtay içtihatlarına göre ölen kişi eşi, çocukları ve anne babası desteği konumundadır.
- Ölen kişinin bakıma muhtaç olmaması gerekmektedir.
Destekten Yoksun Kalma Tazminat Davasını Kimler Açabilir?
Yargıtay içtihatlarına göre destekten yoksun kalma tazminat davası açabilecek kimseler iki gruptur. Bu gruplar şunlardır;
- Destekten yoksun kalma tazminat davası açabilecek ilk grup ölen kişinin eşi, çocukları ve anne babasıdır. Bu kişilerin ölen kişiden destek aldıklarını ispatlamaları gerekmemektedir. Ölen kişinin bu kişilere destek olduğu dair karine bulunmaktadır.
- Destekten yoksun kalma tazminat davası açabilecek ikinci grup ölen kişinin destek olduğu herkestir. Bu grubun içerisine ölen kişinin destek olduğu herkes girebilir. Örneği ölen kişinin sevgilisi, yeğeni, arkadaşı destekten yoksun kalma tazminat davası açabilir. Ancak bu grupta yer alan kişilerin ölen kişiden destek aldıklarını ispatlamaları gerekmektedir. Destek aldığını ispatlayamayan kişilerin açtıkları davayı mahkeme reddedecektir.
Destekten Yoksun Kalma Tazminatı Yetkili Mahkeme
Hukuk Muhakemeleri Kanunu’na göre destekten yoksun kalma tazminatı davasında yetkili mahkeme davalının ikamet ettiği yer mahkemesidir. Davalı bir şirket ise şirket merkezinin bulunduğu yer mahkemesi de yetkili mahkeme olacaktır. Destekten yoksun kalma tazminat davası haksız fiil nedeniyle açılan bir dava türüdür. Bu nedenle hak sahipleri Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda yer alan haksız fiiller için öngörülen mahkemelerde de dava açabilir.
Hukuk Muhakemeleri Kanunu’na hak sahipleri haksız fiiller için haksız fiilin gerçekleştiği yer, zararın meydana geldiği yer ve zarar gören kişinin bulunduğu yer mahkemesinde de dava açabilir. Söz konusu hükümlere göre hak sahipleri söz konusu seçeneklerden kendisine en uygun olanını seçerek destekten yoksun kalma tazminat davası açabilecektir.
Destekten Yoksun Kalma Tazminatı Pay Oranları
Yargıtay, 5510 Sayılı Kanun madde 19 ile 34’e göre destekten yoksun kalma tazminatı pay oranlarını belirlemektedir. Bu duruma göre aşağıdaki örneklere pay oranları şu şekildedir;
- Bu hesaplamaya göre ölen kişi gelirinin yüzde 30’unu kendisine ayırmaktadır.
- Kalan yüzde 70’ini ise eş, çocuklar ve anne babası aralarında paylaşmaktadır.
- Ölen kişiden sonra sadece eşinin kalması halinde eşi, ölen kişinin gelirinin yüzde 45’ini alacaktır.
- Ölen kişinin ardında eşi ve 1 çocuğu kalırsa eşi, ölen kişinin gelirinin yüzde 35’ini çocuğu ise yüzde 17,5’unu alacaktır.
- Ölen kişiden sonra eşi ve 2 çocuğunun kalması halinde ise eşi ölen kişinin gelirinin yüzde 35’ini her bir çocuk ise yüzde 17,5’unu alacaktır.
- Ölen kişinin ardında eşi ve 3 çocuğu kalırsa eşi, ölen kişinin gelirinin yüzde 28’ini her bir çocuğu ise yüzde 14’ünü alacaktır.
Destekten Yoksun Kalma Tazminatı İçin Gerekli Evraklar
Ölen kişini yakınlarının destekten yoksun kalma tazminatı talep edebilmesi için bazı hususları ispat etmesi gerekmektedir. Söz konusu hususlar ispat etmeden destekten yoksun kalma tazminatı alabilmeleri mümkün değildir. Destekten yoksun kalma tazminatı için gerekli evraklar şunlardır;
- Ölüme sebep olan kişinin kusurlu olduğunu ispatlayan belgeler. Örneğin trafik kazasında kaza tespit tutanağı,
- Ölen kişiye ait ölüm raporu,
- Ölen kişinin ve yakınlarını ihtiva eden vukuatlı nüfus kayıt örneği,
- Sulh Hukuk Mahkemesi veya Noterliklerden alınacak veraset belgesi,
- Ölen kişinin gelirini gösterir maaş bordrosu veya gelir vergisi beyannameleri,
- Kusurlu kişinin sigorta evrakları,
- Kusur durumunu gösterir bilirkişi raporu.
Destek Yoksun Kalma Tazminatı Zamanaşımı
Destek yoksun kalma tazminatı, haksız fiil nedeniyle istenen bir tazminat olduğu için zamanaşımı süresi Türk Borçlar Kanunu madde 72’de yer almaktadır. Bu maddeye göre haksız fiil zamanaşımı süresi zararı ve zararın failini öğrendiği tarihten itibaren iki yıldır. Ancak bu süre nihai değildir. Kişi zararı ve faili daha sonra da öğrenebilir. Bu durumda haksız fiil zamanaşımı süresi haksız fiilin gerçekleştiği tarihten itibaren on yıl olacaktır. Ancak fiil için ceza kanunlarında daha uzun bir zamanaşımı öngörülmüşse o süre zamanaşımı süresi olacaktır.
Destek yoksun kalma tazminatı genellikle TCK madde 85/1 taksirle ölüm sebebiyle istenen bir tazminat türüdür. Bu nedenle destek yoksun kalma tazminatı için Türk Ceza Kanunu madde 66/1/d’de yer alan 15 yıllık zamanaşımı geçerli olacaktır.
Kusurlu kişilerin zamanaşımını defi niteliğinde ileri sürmesi gerekmektedir. Bir diğer ifade ile kusurlu kişiler zamanaşımının geçtiğini ileri sürmezlerse destek yoksun kalma tazminatı ödemek zorundadırlar.
Destekten Yoksun Kalma Tazminatı Hesaplama Nasıl Yapılır?
Destek yoksun kalma tazminatı hesaplaması çok detaylı bir konudur. Yazımız içerisinde sizlere hesaplama kriterlerinden bahsedeceğiz. Söz konusu destek yoksun kalma tazminatı hesaplanırken dikkate alınan kriterlerden bir tanesi kusur oranıdır. Ölüm hadisesine sebep olan kişi olayda tam kusurlu veya tali kusurlu olabilir. Bu duruma göre destek yoksun kalma tazminat miktarı değişecektir. Ölen kişinin maaşı da destek yoksun kalma tazminatı hesaplamasında dikkate alınan bir diğer kriterdir. Ancak ölen kişinin aldığı maaşı hak sahiplerinin ispatlaması şarttır. Destek yoksun kalma tazminatı hesaplamasında dikkate alınan bir başka kriter ise ölen kişinin yaşıdır. Daha genç yaşta ölen kişiler için kusurlu kişiler daha fazla destek yoksun kalma tazminatı ödemek zorunda kalacaktır. Aynı şekilde daha yaşlı kişiler için hak sahipleri daha az destek yoksun kalma tazminatı alacaktır.
Destekten Yoksun Kalma Tazminatı Nasıl Alınır?
Hak sahiplerinin destekten yoksun kalma tazminatı almak için dava açmadan doğrudan kusurlu kişilerden tazminat talep etmesi mümkündür. Ancak bu yol zorunlu değildir. Hak sahipleri gerekli belgeleri hazırlayarak doğrudan Asliye Hukuk Mahkemesi’nde destekten yoksun kalma tazminat davası açabilir. Ancak sigorta şirketlerinin davalı olduğu durumlarda dava açmadan önce sigorta şirketinden talepte bulunmak gerekmektedir.
Mahkemenin destekten yoksun kalma tazminatına hükmetmesi durumunda hak sahipleri davalıdan tazminat talep edebilir ya da ilamlı icra yoluyla davalı hakkında icra takibi başlatabilir. İlamlı icra yolunda itiraz mekanizması daha zor olduğu için hak sahipleri alacaklarına daha hızlı bir şekilde kavuşabilir.
Destekten Yoksun Kalma Tazminatı Yargıtay Kararları
Hukuk Genel Kurulu 2007/4-222 Esas, 2007/222 Karar sayılı kararı
“destekten yoksun kalma tazminatı ölüm ile ortaya çıkmasına rağmen, miras bırakanın şahsından doğan ve mirasçılara geçen bir hak değil, doğrudan bu kimselerin kendisinden doğan bağımsız bir haktır.”
Yargıtay’ın görüşüne göre mirası reddeden mirasçıların destekten yoksul kalma tazminat talebinde bulunabileceklerdir. Zira destekten yoksul kalma tazminat talebi miras hukukuna ilişkin bir işlem değildir. Söz konusu tazminat ölen kişinin yakınlarının destekten mahrum kalmaları nedeniyle ödenen bir tazminattır. Dolayısıyla destekten mahrum kalma nedeniyle talep edilen tazminat bağımsız bir hak niteliğindedir[1].
Kararın tümünü okumak için linki kullanabilirsiniz.
Yargıtay 17. Hukuk Dairesi 2018/6431 Esas , 2019/323 Karar sayılı kararı
“Bunun yanında amaç zarar görenin malvarlığındaki eksilmeyi giderme olduğuna göre, ölüm nedeniyle desteğini yitirenin elde ettiği çıkarlar varsa, bunların da zarar tutarından indirilmesi gerekir. Aksi halde zarar görenin malvarlığında olaydan önceki duruma göre artış meydana gelmiş olur.”
Ölüm olayı sebebiyle ölen kişinin yakınlarının sigorta şirketinden ödeme alması gibi başka çıkarlar elde etmişse bu tutarların tazminat hesaplanmasında düşürülmesi gerekmektedir. Destekten mahrum kalma nedeniyle hükmedilen tazminat hak sahiplerini zenginleştirmek değildir. Bu tazminattaki amaç yakınını kaybeden kişiye destekten mahrum kalması nedeniyle uğradığı zararı karşılamaktır[2].
Yargıtay 17. Hukuk Dairesi 2014/20408 Esas , 2017/2550 Karar sayılı kararı
“Destekten yoksun kalma tazminatının konusu, desteğin yitirilmesi nedeniyle yoksun kalınan zarardır. Buradaki amaç, destekten yoksun kalanların, desteğin ölümünden önceki yaşamlarındaki sosyal ve ekonomik durumlarının korunmasıdır.”
Destekten mahrum kalma nedeniyle talep edilen tazminatın konusu, destek veren kişinin ölmesi nedeniyle mahrum kalınan zarardır. Bu tazminattaki amaç ölen kişinin yakınlarının ölümden önceki sosyoekonomik şartlarının muhafaza edilmesidir. Ayrıca ölüm sonrasında ölen kişinin yakınlarının destek olmadan yaşamlarını devam ettirecek tazminatın ödenmesidir[3].
Destekten Yoksun Kalma Tazminatı Manevi Tazminat
Türk Borçlar Kanunu madde 56/2’ye göre ağır bedensel hasarlar veya ölüm halinde kişinin yakınları manevi tazminat talep edebilecektir. Manevi tazminat ağır bedensel hasara uğrayan veya ölen kişinin yakınlarının olay nedeniyle duydukları elem, keder ve üzüntü için ödenen bir miktar paradır. Söz konusu manevi tazminat sebepsiz zenginleşmeye neden olmamalıdır. Bu nedenle mahkeme manevi tazminatı belirlerken olayın özelliklerine göre uygun bir tazminat miktarı belirleyecektir.
Ağır bedensel hasarlar veya ölüm olayı nedeniyle maddi kayıptan farklı olarak manevi kaybın ispatlanmasına gerek yoktur. Ağır bedensel hasarlar veya ölüm olayının gerçekleştiğinin ispat edilmesi manevi tazminata karar verebilmek için yeterlidir.
Destekten Yoksun Kalma Tazminatı Kusur
Destekten yoksun kalma tazminatı, Türk Borçlar Kanunu’na göre haksız fiilden kaynaklanan bir sorumluluk türüdür. Türk Borçlar Kanunu madde 49’a göre haksız fiilin gerçekleşmesi için kusurlu ve hukuka aykırı bir fiilin gerçekleşmesi gerekmektedir. Dolayısıyla hak sahiplerinin destekten yoksun kalma tazminatı alabilmesi için başka bir kişinin kusurunun olması gerekmektedir.
Örneğin trafik kazası nedeniyle gerçekleşen ölümde hak sahipleri kusuru olmayan araç sürücüsünden tazminat talep edebilmesi mümkün değildir. İşçinin kendi kusuru ile iş kazası neticesinde ölmesi durumunda da hak sahiplerinin tazminat hakları bulunmamaktadır. Aynı şekilde meşru müdafaa halinde gerçekleşen ölüm sebebiyle de hak sahipleri destekten yoksun kalma tazminatı talep edemez. Zira ölen kişi kendi kusurlu davranışları ile ölüme sebebiyet vermektedir.
Trafik Kazası Destekten Yoksun Kalma Tazminatı
Ülkemizde trafik kazası nedeniyle her yıl binlerce insanımız hayatını kaybetmektedir. Trafik kazası sonucu ölen kişilerin yakınları destekten mahrum kaldıkları için kusurlu kişilerden tazminat talep edebilirler. Türk Borçlar Kanunu madde 49’a göre hak sahipleri kazaya sebebiyet veren araç sürücüsünden destekten yoksun kalma tazminatı isteyebilir. Ayrıca Karayolları Trafik Kanunu’na göre de hak sahiplerinin araç işleteninden de ölüm nedeniyle destekten yoksun kalma tazminatı talep etmesi mümkündür.
Yine Karayolları Trafik Kanunu’na göre kusurlu aracın sigortalı olması halinde sigorta şirketlerinden tazminat talep edebilirler. Kusurlu aracın sigortasının olmaması durumunda ise hak sahipleri Güvence Hesabından tazminat başvurusunda bulunacaklardır. Ancak sigorta şirketinden tazminat alabilmek için öncelikle sigorta şirketlerine müracaat etmek gerekmektedir. Sigorta şirketlerine müracaat etmeden dava açılması halinde mahkeme davayı reddedecektir.
Anne-Babanın Destekten Yoksun Kalma Tazminatı
Ölen kişinin anne babasının desteklerinden mahrum kalmaları nedeniyle tazminat talep etmeleri mümkündür. Ölen kişinin anne babasına sürekli maddi yardımda bulunmasına gerek bulunmamaktadır. Yargıtay içtihatlarına göre fiziksel olarak anne babasına destek sağlaması tazminata hükmedilebilmesi için yeterlidir. Anne babanın ölen çocuklarının destek olduğunu ispatlamasına gerek yoktur. Zira kişinin anne babasına destek olduğu bir karine olarak kabul görmektedir.
Yargıtay’ın görüşüne göre kişinin evlenmeden ölmesi halinde anne babanın her biri yüzde 25’lik pay alacaktır. Ölen kişinin evli olması halinde anne babanın her biri tazminattan yüzde 16 pay alacaktır. Kişinin evli ve 1 çocuğu olması durumunda ise anne babanın tazminattan alacağı pay her birisi için yüzde 14’tür. Ölen kişinin evli ve 2 çocuğu bulunması halinde ise anne babanın her biri tazminattan yüzde 12,5 pay alacaktır.
Destekten Yoksun Kalma Tazminatı Dava Dilekçesi
Destekten yoksun kalma tazminat dava dilekçesinde olayları kronolojik olarak sıralamalısınız. Ayrıca dava dilekçesinde davalının ölüm olayı hakkında kusuru bulunduğuna dair açıklamalara yer vermeniz gerekmektedir. Talep bölümünde taleplerinizi net ve anlaşılır bir şekilde yapmanız gerekmektedir. Dava dilekçesi ekinde kaza tespit tutanağı, bilirkişi raporu, ölüm raporu gibi belgelere yer vermelisiniz.
Destekten Yoksun Kalma Tazminatının Hukuki Niteliği
Destekten yoksun kalma tazminatı Türk Borçlar Kanunu madde 49 ve devamında yer alan haksız fiil niteliğinde kusura dayalı bir sorumluluk türüdür. Nitekim Türk Borçlar Kanunu madde 53’e göre ölen kişinin yakınları ölüm olayında kusuru bulunan kişilerden destekten mahrum kalma nedeniyle tazminat isteyebileceklerdir. Dolayısıyla hak sahiplerinin tazminat alabilmesi için kusurlu bir fiil olması gerekmektedir. Söz konusu fiilin hukuka uygun olması halinde hak sahipleri destekten mahrum kalma nedeniyle tazminat alamayacaklardır.
Destekten yoksun kalma tazminatı, ölen kişinin malvarlığının yakınlarına geçmesi şeklinde bir tazminat türü değildir. Söz konusu tazminat türünde hak sahipleri doğrudan ölen kişinin yakınlarıdır. Dolayısıyla destekten mahrum kalma nedeniyle tazminat ölen kişiden miras yoluyla yakınlarına geçmemektedir.
KAYNAKÇA:
[1] Yargıtay Hukuk Genel Kurulu 2007/4-222 E., 2007/222 K.
https://karararama.yargitay.gov.tr/ Erişim Tarihi: 17.01.2024
[2] Yargıtay 17. Hukuk Dairesi 2018/6431 E. , 2019/323 K..
https://karararama.yargitay.gov.tr/ Erişim Tarihi: 17.01.2024
[3] Yargıtay 17. Hukuk Dairesi 2014/20408 E. , 2017/2550 K.
https://karararama.yargitay.gov.tr/ Erişim Tarihi: 17.01.2024
