Fazla Mesai Hesaplama

Fazla mesai hesaplaması, iş hukukunda işverenlerin ve çalışanların ücretlendirme yükümlülüklerini yerine getirmeleri için zorunlu bir süreçtir. Bu makale, İş Kanunu kapsamında fazla mesainin nasıl hesaplanması gerektiğini, yasal dayanaklarını ve çalışan haklarını koruma mekanizmalarını ele alacaktır. Bu sürecin doğru anlaşılması, hem işverenlerin hem de çalışanların yasal yükümlülüklerini yerine getirmelerini sağlar.

Fazla Çalışma Ücreti Nasıl Hesaplanır?

Fazla Mesai Hesaplama ve Fazla Çalışma Ücreti Hesaplama (Mesai) Nedir? Nasıl Hesaplanır? Fazla çalışma işçinin (fazla mesai), iş kanununa göre haftada 45 saati aşan çalışmadır. Fazla çalışma ücreti, çalışanın normal saatlik ücretinin 1.5 katı olarak hesaplanır. Örneğin, saatlik ücreti 20 TL olan bir çalışanın fazla mesai ücreti saat başına 30 TL olur. Eğer fazla mesai hafta sonu veya resmi tatilde yapılırsa, bu oran daha yüksek olabilir. İşveren, fazla mesai yapılan saatler için bu hesaplamayı yaparak, çalışana ödemesini gerçekleştirir.

Fazla Mesai Hesaplama & Fazla Çalışma Ücreti Tespiti

Fazla çalışma ücreti Bir iş yerinde kanunla belirlenen haftalık çalışma süresi içinde iş yapıldığında bu işe fazla çalışma veya fazla çalışma ücreti denir. Bir işçinin ödeyeceği fazla mesai ücreti ülkemizin gündeminde sıklıkla yer almaktadır. 4857 sayılı İş Kanunu, işçinin günlük ve haftalık çalışma saatlerine ilişkin düzenlemeleri ve sınırlamaları içermektedir. Bu sınırlamalara rağmen bazı durumlarda işveren işçiyi normal çalışma saatlerine ek olarak çalıştırmaya devam etmektedir. Bu durumda fazla mesai ücretleri ve buna bağlı bazı hukuki sonuçlar ortaya çıkmaktadır.

Fazla Mesai Ücreti Nasıl Ödenir?

Fazla mesai ücreti, çalışanın standart maaşına ek olarak, saatlik ücretinin 1.5 katı oranında hesaplanarak ödenir. Resmi tatillerde bu oran iki katına, Pazar günleri ise 2.5 katına çıkar. İşveren bu hesaplamaları yapar ve toplam fazla mesai ücretini çalışanın aylık ödemesine dahil ederek, banka hesabına aktarır. Bu ödeme yöntemi, çalışanların ek çalışma saatlerini adil bir şekilde telafi etmeyi amaçlar.

Fazla Çalışma (Fazla Mesai) Nedir?

Bir işyeri kanunda belirtilen haftalık çalışma süresini aştığında bu işe fazla çalışma veya fazla çalışma denir. İs mahkemesi fazla mesai hesaplama İş Kanununa göre belirlenen haftalık çalışma saatleri normal çalışma saatleri olup, limiti aşan her saat fazla mesai olur ve bu fazla çalışma saatleri farklı ücretlendirilir.

Fazla Çalışma Ücreti (Mesai) İspat

İş uyuşmazlıklarında ispat yüküne ilişkin genel kural geçerlidir ve işçi, kural olarak açtığı davalarda iddiasını ispatlamakla yükümlüdür. İş hukukuna hakim olan temel ilkeler olan “işçinin korunması ilkesi” ve “işçi lehine yorum ilkesi” iş hukuku alanında geçerli olup, benzer ilkeler medeni hukukta yer almamaktadır. Medeni usul hukukunda işçinin açtığı davada ispat yükünün korunması ve/veya işçiye sağlanan ispat kolaylığı konusunda temel bir ilke bulunmamaktadır.

Medeni usul hukukunda geçerli olan temel ilke “tarafların eşitliği” ilkesidir. Ancak ticari ilişkide özellikle işçinin temel hak ve özgürlüklerinin korunmasına ilişkin konularda işçinin sunacağı delillerin kapsamının daraltıldığı ve lehinde ispat kolaylığı sağlandığı görülmektedir. İşçi lehine Fazla Mesai Hesaplama konusu da dahil olmak üzere ispat imkânı sağlanması istisnai olup, işçiye ispat imkânı sağlanmasına ancak açık bir yasal düzenlemenin olduğu veya işçinin özlük haklarının korunmasının önemli olduğu durumlarda itiraz edilebilir.

Bordroların İspat Gücü

• Maaş alacağının varlığını ispat yükü işçiye aittir. Ücretlerin ödendiğini ispat yükü işverene aittir.
• İşveren, işyerinde veya bankaya yapılan ödemelerde, maaş hesabını gösteren veya işyerinin özel işaretini taşıyan imzalı bir notu (bordro) işçiye teslim etmekle yükümlüdür. (4857 sayılı İş Kanunu m. 37/1)
• Bu notta ödemenin yapıldığı gün ve atıfta bulunulan süre, fazla mesai hesaplama, çalışma günleri, tatil ve genel tatiller gibi asıl maaşa yapılan ilavelerin tutarı ile vergi, sigorta primi gibi her türlü kesinti yapılır. Nafaka ve icra ayrı ayrı gösterilmelidir. (4857 Sayılı İş Kanunu, Madde 37/2)
• İşçinin imzasını taşıyan maaş hesap notu, aksi belirtilmedikçe maaşın ödendiğini ispatlamaya yarayacaktır. Bu durumda işçi, maaşının ödenmediğini yani tahsil edilecek maaşın varlığını aynı ispat gücüne sahip bir belge ile; yani bu durumda tanık, ücretin varlığını kanıtlamak için yeterli olmayacaktır.

Tanık Beyanının Delil Değeri

Takdiri delil niteliği taşıyan tanıkların ifadeleri, yargılamayı aydınlatmaya ve gerçeği ortaya çıkarmaya hizmet etmektedir. Hâkim, tanığın ifadelerine dayanarak olayların nerede, nasıl ve ne zaman meydana geldiğini ortaya çıkarmak ve serbest değerlendirme ilkesine bağlı olarak tanıkların ifadelerini incelemeye çalışır. Bu değerlendirme sırasında hâkim son derece dikkatli olmalı ve tanıkların ifadelerine değer biçerken azami özen göstermelidir.

Fazla Çalışma Ücreti Hesaplama

Fazla çalışma ücreti, işçinin saatlik brüt ücretine %50 zam eklenerek hesaplanır. Formül şu şekildedir:

Fazla Mesai Ücreti = Saatlik Ücret x 1.5 x Fazla Çalışma Saati

Örneğin, saatlik brüt ücreti 50 TL olan bir işçi, 10 saat fazla mesai yaparsa:
50 TL x 1.5 x 10 = 750 TL fazla çalışma ücreti alır. 

Fazla Çalışma Ücreti Faizi Hesaplanma

Fazla çalışma ücreti ödenmezse, ödenmeyen tutar için mevduata uygulanan en yüksek faiz uygulanmalıdır. kanuni faiz uygulanır. Mevduat faizi, ücretin işçinin hesabına geçmediği tarihten itibaren işlemeye başlar. Hesaplama formülü şu şekildedir:

Faiz Tutarı = Ana Para x Faiz Oranı x Gün Sayısı / 360

Örneğin, 10.000 TL fazla mesai alacağı 1 yıl geciktirilmişse, yıllık %9 faiz oranıyla hesaplama şu şekilde olur:
10.000 TL x 9% x 360 / 360 = 900 TL faiz tutarıdır. 

Fazla Mesai  Ücretinin Serbest Zaman İle Ödenmesi

Fazla çalışma ücreti almak istemeyen işçiye izin verilir. Bu nedenle izin olarak verildiğinde fazla mesai ücretinin yüzdesine dikkat edilmesi gerekmektedir. Asgari ücret mesai hesaplama kanunla belirlenir. Haftada 45 saatten az çalışma günü olan işyerlerinde, işçiye, maaşının en az %25 fazlası hesaplanarak, yasal 45 saat sınırına kadar “fazla mesai” ödenir. Serbest zaman olarak kullanılacak olsa bile 1 saat dinlenme yerine 1 saat 15 dakika sürecektir.

Örneğin haftada 40 saat çalıştığınız bir işyerinde 3 saat fazla mesai yapan bir kişinin 3 saat fazla mesai ücretine ödenecek maaşı %25 oranında artırılacaktır. Bu fazla mesailerin maaş yerine izin olarak kullanılması amaçlanıyorsa, 3 saatlik fazla mesainizin aksine 3 saat 45 dakikalık boş zaman kullanacaksınız.

Aynı işçi haftada 45 saat çalışsaydı ve 3 saat fazla mesai yapmış olsaydı, “fazla mesai” ücretine %50 zam alacaktı. Boş zaman olarak kullanmayı tercih etsem de her saat için bir buçuk saat ara verirdim. Bu nedenle, serbest zaman ödeneği 4 saat 30 dakika olacaktır.

İşçi hak ettiği boş zamanı 6 ay önceden yazılı olarak işverene bildirmek şartıyla ve işverenin pozisyonun veya işyerinin gereklerine göre belirlediği tarihten itibaren iş günü içinde sürekli olarak kullanır.

Fazla Çalışma Ücreti Talep Hakkı Olmayan Meslekler

• İşyerinde üst düzey yönetici olarak görev yapan işçinin, görevini ifa şekli nedeniyle yüksek ücret alması durumunda, aynı yerde görev ve talimat veren başka bir üst yönetici yoksa işçi, O olsun, çalışma gün ve saatlerini belirlemiştir ve bu durumda fazla mesaiye hükmedilmez.
• Yargıtay içtihatlarıyla istikrar kazanan uygulamaya göre bazı meslek gruplarında fazla çalışma kabul edilmemektedir. Örneğin; Genel bir kural olarak, tıbbi temsilciler kendi çalışma saatlerini belirler. Bu durumda fazla mesai, günlük aktiviteleriniz ve iş planlarınız detaylı bir şekilde incelendikten sonra belirlenir.
• Hamalların esnek çalışma saatlerine tabi olduğu ve barınaklarının işyeri içinde olduğu dikkate alındığında fazla mesai yapmaları kabul edilemez.
• Karayolları Trafik Yönetmeliği’nin 98. maddesine göre, sürücüler günde dokuz saatten fazla araç süremezler. Takograf kayıtları ve belgeleri gibi kesin deliller sunulmadıkça sürücülerin (özellikle kamyoncuların) yasa gereği günde en fazla dokuz saat çalıştığı kabul edilmelidir. Şoför 7 gün çalışsa dahi; 7 gün x 9 saat = 63 saat toplam çalışma süresi. kesin kanıt sunulmadıkça; Sürücüler haftada en fazla 18 saat 2024 fazla mesai saat ücreti yapabilir.

Mesai saat ücreti hesaplama her meslek grubunun çalışma koşulları ve çalışma tarzı farklı olduğu için her özel duruma göre fazla çalışma olup olmadığı farklı araştırılır. Fazla Mesai Hesaplama sonuçları belirlenirken davacının talebi aşılmamalıdır.

Fazla Mesai (Çalışma) Yaptırılamayacak İşçiler

Madde 8 – Aşağıda sayılan işçiler fazla mesaiye zorlanamaz.

• 18 yaşını doldurmamış işçiler,
• İş sözleşmesi veya toplu iş sözleşmesi öncesinde veya sonrasında fazla çalışmayı kabul etmiş olsalar dahi, işyeri hekimi veya Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı doktorunun raporu ile belgelenen işçiler, bir doktor tarafından kullanılabilir,
• İş Kanununun 88 inci maddesinde öngörülen Yönetmelikte belirtilen gebe, yeni doğum yapan ve emziren işçiler,
• Kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalıştırılan işçiler.
• Kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalışan işçiler daha uzun süre çalışamazlar.

Asgari Ücret Fazla Mesai Hesaplama 2025

2025 yılında bürüt asgari ücret tarifesi 26.005,50 TL olarak belirlenmiştir. 2025 asgari ücrete göre 1 saatlik fazla mesai ücreti hesaplama aşağıdaki gibi yapılır.

Bürüt Asgari Ücret 2025 : 26.005,50 TL / 225 = 115,58 TL

Asgari ücret fazla çalışma bedeli 2025 : 115,58 TL x 1,5 = 173,37 TL

Asgari ücretle çalışan işçinin 2025 yılında 1 saatlik mesai yapmasının karşılığı 173,37 TL’dir.

Bayram Mesaisi Hesaplama 2025

Bayram mesaisi, resmi tatiller ve özellikle dini bayramlarda işverenlerin çalışanlarına ödediği ücretin artırılmış halidir. İş Kanunu’na göre, bu günlerde çalışmak zorunda kalan işçilere saatlik ücretlerinin iki katı ödenir. Bayramlarda çalışma, çalışanların normal çalışma saatleri dışında ek ücret almalarını sağlar, böylece özel günlerdeki çalışma için adil bir telafi sunulmuş olur.

Şimdi, 2025 yılı için brüt asgari ücret olan 26.005,50 TL üzerinden bir hesaplama yapalım:

1. Saatlik Ücret:
   • Aylık brüt ücret: 26.005,50 TL
   • Ortalama aylık çalışma saati: 225 saat
   • Saatlik ücret: 26.005,50 TL / 225 saat = 115,58 TL
2. Bayram Mesaisi Saatlik Ücreti:
   • Bayram mesaisi saatlik ücreti: 115,58 TL x 2 = 231,16 TL

Bu formül, bayram günlerinde çalışılan her saat için ödenecek tutarı hesaplar.

Sık Sorulan Sorulan: 

4857 Sayılı İş Kanunu’na ve fazla çalışmaya ilişkin düzenlemeye ulaşabilmek için bırakacağımız linki kullanabilirsiniz.

https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.4857.pdf.

https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=6249&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5