Rızai Taksim Nedir? Sözleşmesi Nasıl Yapılır?

Rızai taksim, paylı mülkiyet niteliğinde olan taşınmaz veya taşınırların, pay sahipleri tarafından söz konusu malın kullanım şekli veya kullanım alanlarının belirlendiği yazılı beyanlardır. Nitelikleri itibariyle rızai taksim sözleşmesi bir çeşit hukuki sözleşmedir.

Türk Medeni Kanunumuzun [1] 676. Maddesinde “Paylaşma Sözleşmesi” başlığı altında düzenlenen rızai taksim sözleşmesi ile, mirasçılara terekeye ait olan malların bir kısmı ya da tamamı üzerindeki el birliği mülkiyetinin payları oranında paylı mülkiyete dönüştürülmesi imkanı tanımaktadır.

Rızai Taksim Sözleşmesinin Hukuki Niteliği

Gerekli usul ve şekil şartına uyularak hazırlanmış her rızai taksim sözleşmesi geçerli olup hukuki bir belge olarak kabul edilir. Düzenlenmesinde Medeni Kanunumuzun 676 ve devamı maddelerinde belirtilmiş usul ve esaslar geçerlidir.

Tarafların özgür irade ve rızaları ile yapılmış sözleşmelerdir. Herhangi bir şekilde kişinin iradesini etkileyecek hile veya desise hatta bir tehdit unsurunun varlığının tespit edilmesi benzer hukuki sözleşmelerde olduğu gibi paylaşma sözleşmelerini de hükümsüz kılabilir. Bu nedenle sözleşmeyi tarafların değiştirmeleri, yeniden düzenlemeleri veya tamamen hükümsüz hale getirmeleri yani iptal etmeleri yine belirli usul ve şekil şartları dahilinde mümkündür.

Ortak rızaya dayalı taksim, Türk Medeni Kanunu’nun 676. ve 688. maddelerine dayanmaktadır. Bu hükümler, mirasçılar arasında taşınmaz malların gönüllü bir şekilde paylaştırılmasını düzenler. Taksim işlemi, mirasçıların özgür iradeleri ile gerçekleşir ve herhangi bir hukuki uyuşmazlık durumunda, noter huzurunda düzenlenen resmi bir belge ile kanıtlanabilir. Anlaşma, tapu siciline tescil edilmelidir.

Rızai taksimin hukuki dayanağı, Türk Medeni Kanunu’nun 676. ve 688. maddeleridir. Bu düzenlemeler, ortak mülkiyetin paylaşılmasına ilişkin esasları belirler. Kanun, tarafların karşılıklı rızası ile yapılan taksim işleminin hukuken geçerli olduğunu açıkça düzenler. Taksim sözleşmesi, tapu siciline tescil edilmeden önce resmi senetle düzenlenmelidir. Bu yasal çerçeve, tarafların mülkiyet haklarını güvence altına alır ve olası anlaşmazlıkların önlenmesini sağlar. Paylaşma, kanuni düzenlemelere uygun olarak yapıldığında, hukuki geçerliliğe sahip olur ve mülkiyet devri kesinleşir.

Rızai Taksim İhtilafları ve Çözüm Yolları

Rızai taksim sürecinde ortaya çıkan ihtilaflar, genellikle paylaşım oranları veya sözleşme şartları konusunda yaşanır. Türk Medeni Kanunu’nun 676. maddesi, bu tür ihtilafların çözümünde yol gösterici bir çerçeve sunar. İhtilaf durumunda taraflar, anlaşmazlığı mahkeme yoluyla çözebilir veya uzlaşma yoluna gidebilirler. Uzlaşma sağlanamıyorsa, yargı yolu tercih edilir ve mahkeme kararı bağlayıcıdır. Bu şekilde, rızai taksim ihtilafları hukuki bir zeminde çözüme kavuşturulur ve tarafların hakları korunur.

Rızai Taksimin Tapu Siciline Etkisi

Rızai taksim, taraflar arasında mülkiyetin bölüşülmesi işlemi olduğundan, tapu siciline tescil edilmesi gereklidir. Türk Medeni Kanunu’nun 676. maddesi, taksimin tapu siciline tescil edilmesinin zorunlu olduğunu belirler. Tescil işlemi, mülkiyetin yasal olarak devredilmesi ve paylaşımın resmileştirilmesi için yapılır. Tapu sicilinde yapılan bu tescil, taraflar arasında yapılan taksimin hukuki geçerliliğini sağlar ve mülkiyet haklarını resmi olarak belirler. Bu işlem, mülkiyetin devri açısından kesin sonuçlar doğurur.

Rızai Taksim Sözleşmesi Nerede Yapılır?

Daha önce de belirttiğimiz gibi rızai taksim sözleşmeleri hukuki bir belgedir. Benzer sözleşmelerde olduğu gibi bu tür sözleşmeler de taraflara yani mirasçılara bir takım hak ve yükümlülükler getirebilmektedir. Vuku bulacak bir uyuşmazlık sonrasında bu hak ve yükümlülüklerin tespit edilebilmesi için bu konuda hukuki bir destek almak har zaman tarafların lehine olacaktır.

Uygulamada genellikle miras paylaşma sözleşmeleri genellikle üç farklı şekilde düzenlenmektedir.

Bunlardan ilki adi sözleşme niteliğinde olup, herhangi resmi kurum ve veya kuruluşun onayı olmaksızın sadece taraflar arasında düzenlenen sözleşmelerdir.

Bir diğer rızai taksim sözleşmesi düzenlenme şekli ise avukatlar aracılığı ile düzenlenmesidir. Bunun haricinde başka bir düzenleme şekli de noterler aracılığı ile onaylatma şeklindedir. Yazımızın sonunda hazırlamış olduğumuz rızai taksim sözleşmesi örneği doğrultusunda hazırlanan sözleşmelerin noterler tarafından onaylatılması ile düzenlenmesi mümkündür. Miras taksim sözleşmesinin hukuki niteliğini ve nasıl düzenleneceği konusunda;

…Dava konusu taşınmazların tarafların ortak miras bırakanı Hasan’dan kaldığı hususunda taraflar arasında uyuşmazlık bulunmamaktadır. Dosya içerisindeki 2.11.1984 tarihli ve 1984/227-296 sayılı mirasçılık belgesinde, tüm mirasçılar gösterilmiştir. Davacı tarafın dayandığı 24.8.1976 tarihli taksim senedinde bir kısım mirasçıların onayı bulunmamaktadır. Mahkemece taksim senedinin Noterlik Kanununun 89. Maddesi Hükmüne göre yapılmadığı gerekçesi ile geçerli olmayacağı belirtilmiş ve bu yönden davanın reddine karar verilmiştir. Medeni Kanunun 611. maddesi hükmüne göre taksim sözleşmesinin yazılı olması yeterlidir. 

Taksim senedinin mutlak suretle noter tarafından düzenlenmesi, gerekmez. Nitekim bu görüş İçtihadı Birleştirme Kararı ile de açıklandığı şekilde çözüme bağlanmıştır. Mahkemenin bu yöne ilişkin gerekçesi yerinde bulunmamakta ise de, iştirak halinde mülkiyette taksim suretiyle iştirak haline son verilebilmesi için tüm mirasçıların bu sözleşmeye katılmaları gerekir. Az önce açıklandığı gibi bir kısım mirasçılar taksime katılmadıklarına veya bunların katıldıkları ispatlanamadığına göre bu taksim sözleşmesi geçerli sonuç doğurmaz. Mahkemenin redde ilişkin kararı bu yönden doğrudur. O itibarla temyiz itirazlarının reddi ile sonuç bakımından doğru olan kararın onanması gerekir. [2]

Şeklinde vermiş olduğu kararla miras taksim sözleşmelerinin düzenlenmesinde tüm mirasçıların bir arada olması ve sözleşmeye katılmak istediğini vurgulamıştır. Ayrıca Yargıtay 8. Hukuk Dairesi 17.11.1986 tarih, 1986/10771 esas ve 1986/11105 sayılı kararında taksim sözleşmelerinin yazılı olarak düzenlenmesinin yeterli olduğu ve noterlikçe düzenlenmesi gerektiği şeklinde bir zorunluluğun bulunmadığını belirtmiştir.

Rızai Taksim Tapuya İşlenir Mi?

Aşağıda hazırlamış olduğumuz taksim sözleşmesi örneğine göre hazırlanmış sözleşmelerde belirtilen hususların tapuya işlenmesi mümkündür. Ancak çoğunlukla rızai taksim sözleşmelerinin tapuya işletilmesi sırasında diğer tapu işlemlerinde olduğu gibi tapu harcı ödenmesi gerekir. Bu gibi masrafların önüne geçmek adını miras paylaşma sözleşmeleri sıklıkla tapuya işletilmemektedir. Buna karşın miras paylaşma sözleşmelerinin tapuya işlenmesinde herhangi bir hukuki engel bulunmamaktadır. Bu konuda paylaşma sözleşmesi zamanaşımı sürelerine (10) yıl dikkat edilmesi önem arz etmektedir.

Rızai Taksim Bozulur Mu?

Bu konuda genellikle iki farklı uygulama bulunmaktadır. Miras taksim sözleşmeleri tarafların özgür iradeleri sonucu düzenlenmiş olduğundan tüm mirasçıların tekrar anlaşmaya vararak taksim sözleşmesinin bozulması veya taraflar arasında yeni koşulların belirlenerek yeniden düzenlenmesi de mümkündür.

Buna karşın sözleşme tarafları yani mirasçılardan herhangi birisi tarafından sözleşmenin düzenlenmesinden sonra miras taksim sözleşmesinin bozulması için bu konuda Sulh Hukuk Mahkemesinde gerekli gerekçeler ile birlikte rızai taksim sözleşmesinin feshi konusunda dava açılması gerekebilmektedir.

Rızai Taksim Sözleşmesi Zamanaşımı

Miras taksim sözleşmesinin düzenlendiği Türk Medeni Kanunun 676. Maddesinde bu konuda ayrıca bir zaman aşımı süresi düzenlenmemiştir. Bu nedenle paylaşma sözleşmelerinde zamanaşımı süresi bakımından Türk Borçlar Kanununda düzenlenmiş hükümler geçerlidir. Borçlar Kanununun 146 maddesinde düzenlenmiş 10 yıllık zamanaşımı süresi miras taksim sözleşmeleri içinde geçerlidir. Yargıtay ilgili hukuk dairelerinin bu konuda görüşü bu yöndedir.

… Miras taksim sözleşmelerinden doğan borçlar için kanunda özel bir zamanaşımı süresi öngörülmediğinden 10 yıllık zamanaşımına tabidir. (BK. Md. 125-mülga) Zamanaşımını kesen veya durduran nedenlere ilişkin hükümler miras taksim sözleşmeleri içinde geçerlidir.

Miras taksim sözleşmesinde zaman aşımının başlangıcını taşınmaz mal satış vaatlerinde olduğu gibi ferağ ümidinin kesildiği an olarak kabul etmek gerekir. öyle ise miras taksim sözleşmesi ile mirasçılara verilmesi kararlaştırılan taşınmaz mallar üzerinde taksim sözleşmesine uygun olarak zilyetlik kurulmuşsa zamanaşımı işlemez.

Bu durumda dava konusu 13 sayılı parsele ait kadastro beyannamesi, tutanağı ve dosyası getirtilip, kadastro tespit tarihi belirlenip, payların teşkilinden sonra taksim sözleşmesine uygun olarak zilyetliğin kurulup kurulmadığını araştırmak, bütün bu deliller birlikte değerlendirilerek zaman aşımının geçip geçmediğini tespit etmek gerekirken, işaret edilen yönler üzerinde durulmadan, sözleşme tarihi itibariyle zaman aşımının gerçekleştiğini kabul etmek usul ve yasaya aykırıdır. [3]

Rızai Taksim Sözleşmesi Örneği

Miras taksim sözleşmelerinin en önemli unsuru yazılı şekilde düzenlenmiş olması zorunluluğudur. Tanışır veya taşınmazın niteliği, büyüklüğü, adeti veya mirasçı sayısı göz önüne alındığında maktu bir miras paylaşma sözleşmesi bulunmamaktadır. Aşağıda hazırlamış olduğumuz rızai taksim sözleşmesi örneği üzerinde erekli düzenlemeler yapılarak taraflarca imzalanması halinde geçerlilik kazanması mümkündür.

---

Rızai Taksim Sözleşmesi Örneği

1. …….. doğumlu olup, ……… ili, ……… ilçesi …….. Köy / Mahalle nüfusuna ……….. Tc kimlik numarası ile kayıtlı iken ………. Tarihinde vefat eden muris …….’a ait mirasçılar ve açık kimlik bilgileri ile aşağıda belirtilmiş olup taraflar arasında …….. maddeden oluşan miras taksimi konusunda anlaşmaya varılmış olup, bu sözleşme taraflarca ….. tarihinde imza altına alınmıştır.
2. ….. ada, ……. Parsel numarası ile ……. İli, …….. ilçesi, …….. Köy / Mahallesinde bulunan tarla vasfında olan taşınmazın mirasçılardan ……… ve …….. adına 1/2 oranlarında,
3. ….. ada, …… parsel numarasında kayıtlı …… ili, …… ilçesi ……. Köy / Mahallesinde bulunan 2 katlı konut niteliğinde bulunan evlerden …… nolu dairenin (1. Kat) mirasçılardan …….. adına, …….. nolu dairenin (2. Kat) ise mirasçılardan …….. adına tam hisse ile,
4. Muris …….. adına tescilli ……… plaka sayılı aracın mirasçılardan …….. adına tam hisse ile tescili,
5. Yukarıda belirtilen işlemler nedeniyle karşılanması gereken, harç, vergi, resim, veraset intikal vergisi gibi masraflar tüm mirasçılar tarafından ortak şekilde karşılanacaktır.

Taraflar arasında yukarıda yapılan miras taksimi sözleşmesindeki maddeler arasında uyuşmazlık yaşanması halinde ……. Mahkemeleri ile ……. İcra müdürlükleri görevli ve yetkilidir.

1.Mirasçı                                  2. Mirasçı                           3. Mirasçı

Ad Soyad                                Ad Soyad                             Ad Soyad

Tc Kimlik No                         Tc Kimlik No                     Tc Kimlik No

---

Rızai Taksim Sözleşmesi (Miras Paylaşımı)

RIZAI TAKSİM SÖZLEŞMESİ

Taraflar:

• Mirasçı 1 Adı Soyadı: [Adınızı Soyadınızı Yazınız]
• T.C. Kimlik No: [T.C. Kimlik Numaranızı Yazınız]
• Adresi: [Adresinizi Yazınız]
• Mirasçı 2 Adı Soyadı: [Adınızı Soyadınızı Yazınız]
• T.C. Kimlik No: [T.C. Kimlik Numaranızı Yazınız]
• Adresi: [Adresinizi Yazınız]

Konu:
Bu sözleşme, [Miras Bırakanın Adı Soyadı]’nın vefatı ile mirasçılar arasında kalan taşınır ve taşınmaz malların rızai olarak taksim edilmesine ilişkin düzenlenmiştir.

Sözleşme Koşulları:

1. Taraflar, [miras bırakanın adı]’nın geride bıraktığı taşınır ve taşınmaz malların aşağıdaki şekilde paylaşılmasını kabul ederler:
   • [Mirasçı 1], [malın adı veya nitelikleri] alacaktır.
   • [Mirasçı 2], [malın adı veya nitelikleri] alacaktır.
2. Taraflar, paylaşımı yapılan mallar üzerindeki tüm haklarını devrederler ve bu mallar üzerinde gelecekte herhangi bir hak talebinde bulunmayacaklarını kabul ederler.
3. Bu sözleşme kapsamında tarafların birbirlerinden herhangi bir ek talepte bulunmayacakları, taraflarca açıkça beyan ve kabul edilmiştir.

İmzalar:

• [Adı Soyadı, İmza]
• [Adı Soyadı, İmza]

---

Rızai Taksim Sözleşmesi (İş Ortaklığı Paylaşımı)

RIZAI TAKSİM SÖZLEŞMESİ

Taraflar:

• Ortak 1 Adı Soyadı: [Adınızı Soyadınızı Yazınız]
• T.C. Kimlik No: [T.C. Kimlik Numaranızı Yazınız]
• Adresi: [Adresinizi Yazınız]
• Ortak 2 Adı Soyadı: [Adınızı Soyadınızı Yazınız]
• T.C. Kimlik No: [T.C. Kimlik Numaranızı Yazınız]
• Adresi: [Adresinizi Yazınız]

Konu:
Bu sözleşme, [İş Ortaklığı Adı] iş ortaklığının tasfiyesi sonucu ortaya çıkan mal ve hakların taraflar arasında rızai olarak taksimine ilişkin hükümleri içerir.

Sözleşme Koşulları:

1. Taraflar, iş ortaklığına ait malların ve hakların aşağıdaki şekilde taksim edilmesini kabul ederler:
   • [Ortak 1], [belirli mal veya hakları] alacaktır.
   • [Ortak 2], [belirli mal veya hakları] alacaktır.
2. Taraflar, bu taksimden doğacak tüm vergi, harç ve diğer masrafları kendi paylarına düşen oranlarda karşılayacaklarını kabul ederler.
3. Taraflar, taksimi yapılan mal ve haklar üzerinde gelecekte herhangi bir hak veya alacak talebinde bulunmayacaklarını taahhüt ederler.

İmzalar:

• [Adı Soyadı, İmza]
• [Adı Soyadı, İmza]

---

Yukarıda düzenlemiş olduğumuz rızai taksim sözleşmesi örnekleri ve içeriğinde belirtmiş olduğumuz hususlar örnek olarak tasarlamıştır. Terekeye ait bilgiler bu örnek çerçevesinde düzenlenmesi gerekmektedir. Gerekli düzenlemeler yapıldıktan sonra her bir mirasçıda bir suret kalacak şekilde mirasçılar tarafından imzalanmalıdır.

---

Rızai Taksim ve Mülkiyet Paylaşımı

Rızai taksim, ortak mülkiyet altındaki taşınmazların taraflar arasında anlaşarak bölüştürülmesi anlamına gelir. Türk Medeni Kanunu’nun 676. maddesi, paylaşma yoluyla mülkiyet paylaşımının nasıl yapılacağını düzenler. Taraflar, malın paylaşımı konusunda anlaşmaya vardıklarında, taksim sözleşmesi düzenleyerek bu paylaşımı hukuki bir zemine oturturlar. Bu sözleşme, mülkiyetin taraflar arasında nasıl bölüştürüleceğini belirler ve tapu siciline tescil edilmesi gereklidir. Taksim, tarafların haklarını koruyarak mülkiyet paylaşımını kesinleştirir ve hukuki geçerlilik kazandırır.

Rızai Taksim Süreci ve Şartları

Rızai taksim süreci, tarafların anlaşarak ortak mülkiyeti paylaşmasıyla başlar. Türk Medeni Kanunu’nun 676. maddesi, taksimin yasal dayanağını oluşturur ve bu sürecin nasıl yürütüleceğini belirler. Sürecin geçerli olabilmesi için tarafların özgür iradeleriyle bir araya gelmesi ve paylaşım konusunda mutabakata varması zorunludur. Anlaşmaya varıldıktan sonra, ortak rıza sözleşmesi resmi senetle düzenlenir ve tapu siciline tescil edilmesi gerekir. Bu şartlar yerine getirildiğinde, taksim hukuki olarak geçerli olur ve mülkiyet hakları taraflar arasında kesin olarak belirlenir.

Rızai Taksim ile Miras Paylaşımı Arasındaki Farklar

Rızai taksim, ortak mülkiyetteki malın taraflar arasında anlaşarak paylaşılmasıdır, miras paylaşımı ise mirasçılar arasında yasal hükümler doğrultusunda yapılır. Türk Medeni Kanunu’nun 644. maddesi, ortak rızaya dayalı paylaşma düzenlerken, miras paylaşımı Türk Medeni Kanunu’nun 676ve 681. maddelerinde düzenlenir. Taksimde tarafların rızası esastır ve anlaşma sağlanırsa paylaşım gerçekleşir. Miras paylaşımında ise yasal paylar dikkate alınır ve mirasçıların hakları korunur. Bu iki süreç arasındaki temel fark, birinde rızai anlaşma diğerinde ise kanuni düzenlemelerin esas alınmasıdır.

Rızai Taksim Sözleşmesinin Geçerlilik Koşulları

Rızai taksim sözleşmesinin geçerli olabilmesi için tarafların iradelerinin serbest olması ve sözleşmenin resmi senetle düzenlenmesi gereklidir. Türk Medeni Kanunu’nun 676. maddesi, bu tür sözleşmelerin hukuki geçerliliği için tapu siciline tescil edilmesini zorunlu kılar. Sözleşmenin geçerli olabilmesi için tüm tarafların mutabakatı şarttır ve bu mutabakat yazılı bir belgeyle kayıt altına alınmalıdır. Rızai taksim, ancak bu koşulların sağlanması durumunda hukuki geçerlilik kazanır ve taraflar arasında mülkiyetin kesin paylaşımı sağlanır.

Rızai Taksimde Tarafların Hak ve Yükümlülükleri

Rızai taksimde taraflar, mülkiyet paylaşımında belirlenen haklarını kullanırken, anlaşma şartlarına uymakla yükümlüdürler. Türk Medeni Kanunu’nun 676. maddesi, tarafların hak ve yükümlülüklerini açıkça belirler. Taraflar, paylaşımın belirlenen esaslara göre yapılması ve sözleşmenin şartlarına sadık kalınması konusunda sorumludur. Aynı zamanda, taraflar arası anlaşmazlık durumunda, hukuki yollarla çözüm aranması da bir yükümlülüktür. Taksim, tarafların karşılıklı hak ve yükümlülüklerini koruyan bir hukuki işlem olarak kabul edilir.

Rızai Taksimin Geçerlilik Süresi

Rızai taksim sözleşmesi, taraflar arasında mutabakat sağlandığı andan itibaren geçerli olur ve tapu siciline tescil edilmesiyle hukuki sonuç doğurur. Türk Medeni Kanunu’nun 676. maddesi, taksimin hukuki bağlayıcılığını ve sonuçlarını düzenler. Geçerlilik süresi, sözleşmenin imzalanması ve tapuya tescil edilmesi ile başlar. Bu işlemler tamamlandığında, mülkiyet taraflar arasında kesin olarak paylaşılır ve sözleşme bağlayıcı hale gelir. Rızaya dayalı taksim, tarafların mülkiyet haklarını belirleyen ve koruyan bir işlemdir.

Hisseli Tapu Rızai Taksim Sözleşmesi

Hisseli tapu, bir taşınmaz üzerinde birden fazla kişi mülkiyet hakkına sahip olarak düzenlenen tapu türüdür. Bu tapuda, taşınmazın belirli bir bölümü değil, tamamı üzerinde hissedarların payı oranında mülkiyet hakkı bulunmaktadır. Her hissedar, taşınmazın tamamında payı oranında hak sahibidir. Bu durum, Türk Medeni Kanunu’nun 688 ve devamı düzenlerinde düzenlenmiştir. Rızai taksim sözleşmesi, hissedarlar arasında yapılan ve taşınmazın kullanım süresi fiilen paylaşılmasını sağlayacak bir anlaşmadır. Bu sözleşme, hissedarlar arasında yapılan bir tür özel anlaşmadır ve taşınmazın hukuki hakkını değiştirmez; yani, tapu sicilinde değişiklik yok, ortak mülkiyet olarak görünmeye devam ediyor.

Türk Medeni Kanunu’na Göre: – TMK m. 689: “Paylı mülkiyette, taşınmazın yönetimi ve kullanımı, ödeme sahiplerinin oybirliği ile alacakları kararlara göre yürütülür.” – TMK m. 701: “Birden çok malike sahip bir taşınmazda, malikler arasında yapılacak bir taksim sözleşmesi, tapu kütüğüne şerh edilebilir. Bu şerh, üçüncü kişilere karşı ileri sürülebilir.”

Sık Sorulan Sorular:

Kaynakça:

[1] Mevzuat Bilgi Sistemi / Türk Medeni Kanunu

[2] Yargıtay 8. Hukuk Dairesi 17.11.1986 tarih, 1986/10771 esas ve 1986/11105 sayılı kararı

[3] Yargıtay 2. Hukuk Dairesinin 15.12.1998 tarih, 1998/11795 esas ve 1998/13642 sayılı kararı

Daha fazla hukuki bilgi için sitemizden Yeni Ev ve Kiracı gibi konulara ulaşabilirsiniz.