İş kazası; sigortalının, işverenin otoritesi altında bulunduğu sırada yaptığı iş veya işin gereği nedeniyle aniden ve dıştan meydana gelen bir etkenle zarara uğramasına sebebiyet veren olay şeklinde tanımlanmıştır.
İş Kazası Nedir?
İş kazası, çalışanın meslek yaşamında 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nda belirtilen özel durumlardan birinin gerçekleşmesi sonucunda bedenen veya ruhen engelli hâle gelmesine neden olan olaydır.
Bir olayın hukuki olarak iş kazası niteliğini taşıyabilmesi için dört temel şartın aynı anda var olması gerekir:
- Kazaya uğrayan kişinin sigortalı olması şarttır.
- Sigortalının, ilgili kanunda sınırlı olarak sayılan yer ve zaman dilimlerinden birinde kazaya uğraması gerekir.
- Meydana gelen olay neticesinde sigortalının bedenen veya ruhen engelli hâle gelmesi gerekir.
- Kaza ile sigortalının uğradığı zarar arasında nedensellik bağının (illiyet bağı) bulunması gerekir.
İş Kazası Sayılan Hâller Nelerdir?
Kanunda açıkça belirtilen şekliyle, iş kazası sayılan durumlar:
- Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada meydana gelen olaylar. Burada işin niteliği ile kaza arasında doğrudan bir bağlantı olması şartı aranmaz. Kazanın işyeri sınırları içinde gerçekleşmesi yeterlidir.
- İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle sigortalının uğradığı zararlar iş kazasıdır. Kendi adına bağımsız çalışan sigortalılar için de yürütmekte oldukları iş nedeniyle meydana gelen olaylar iş kazası kapsamındadır.
- Çalışanın, işveren tarafından görevlendirilerek işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda maruz kaldığı kazalar.
- Süt izni kullanan kadın çalışanların çocuğuna süt vermek için ayırdığı zamanlarda uğradığı kazalar.
- İşin yapıldığı yere gidiş geliş sırasında geçirilen kazalar.
İş Kazası Halinde Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar
İş kazası halinde kazanın hukuki tespiti ve ileride açılması muhtemel tazminat davaları için yasal süreci belirleyecek dikkat edilmesi gereken hususlar:
- İş kazası geçiren vatandaşın hastane ya da diğer sağlık kuruluşlarına başvurulması sağlanır.
- Kaza anında veya hemen sonrasında gecikmeksizin yetkili kolluk birimlerine (emniyet veya jandarma) haber verilmelidir.
- Kaza yeri ile olası deliller tespit edilmelidir.
- İşveren veya işyeri yetkilileri tarafından olayın ne zaman ve nasıl gerçekleştiğini tespit eden bir iş kazası tutanağı düzenlenmelidir. Tutanağın hukuki uyuşmazlıklarda ispat vasıtası olma niteliği vardır.
Kaza, mevzuatta yer alan süreye göre en geç üç iş günü içerisinde işveren tarafından SGK’ya (Sosyal Güvenlik Kurumu) bildirilmelidir. İşveren tarafından bildirim yükümlülüğünün ihlal edilmesi, SGK tarafından idari para cezasına karar verilmesine sebebiyet verir.
İş Kazasının Hangi Kurumlara Bildirilmesi Gerekir?
İş kazası meydana geldiğinde kazanın bildirilmesi gereken kurumlar:
- SGK (Sosyal Güvenlik Kurumu): En geç üç iş günü içerisinde işveren tarafından bilgi verilmelidir. Bilinen adıyla Bağkurlu (4/b) çalışanlar da iş kazası yaşadığında SGK’ya bilgi vermesi gerekir.
- Emniyet veya Jandarma: İş kazasının gerçekleştiği bölgeye bağlı olarak yetkili birimlere bildirim yapılmalıdır.
İş Kazası Nedeniyle Tazminat Davası Açılabilir Mi?
Evet, iş kazası sonucunda zarara uğrayan sigortalanın veya ölümlü kaza olması durumunda hak sahiplerinin tazminat davası açma hakkı bulunur. Tazminat davaları türleri:
- Maddi tazminat davası
- Manevi tazminat davası
- Destekten yoksun kalma tazminatı (Ölümlü kaza halinde)
İş kazası nedeniyle açılan tazminat davalarında arabuluculuk bir dava şartı değildir ve bunun neticesinde işçinin ya da hak sahiplerinin doğrudan İş Mahkemeleri’nde dava açma hakkı bulunur.
İş kazası dolayısıyla gündeme gelen tazminatlara dair hesaplama için İş Kazası Tazminat Hesaplama web sayfasını ziyaret edebilirsiniz.
İş Kazası Tutanağı Nasıl Tutulmalıdır?
İş kazası sonrasında işveren tarafından düzenlenmesi gereken iş kazası tutanağında yer alması gereken bilgiler şunlardır:
- Kaza geçiren kişinin kimlik bilgileri
- Kazanın meydana geldiği yer ve zaman
- Kazanın meydana geliş şekli ve olayın kısa bir özeti
- İşçiye yapılan ilk yardım ve acil müdahaleler
- Tanık beyanları ve tanıkların kimlik bilgileri
- Kaza sırasında kullanılan araç ve gereçler ile kazanın meydana geldiği ortamın durumu
Tutanak işveren, işveren vekili ve kaza şahitleri tarafından imzalanır.
İş Kazası Nasıl İspat ve Tespit Edilmelidir?
İş kazası, her türlü delil ile ispatlanabilir. İspat ve tespit kapsamında temel unsurlar aşağıdaki gibidir:
- İş Kazası Tutanağı: İspat faaliyetinde en önemli delillerden biri, işveren tarafından düzenlenen iş kazası tutanağıdır.
- Sağlık Raporları ve Kayıtları: Hastane tarafından hazırlanan iş kazası raporu ve diğer sağlık kayıtları ispat aracı olarak kullanılır.
- Diğer Deliller: Tanık beyanları, işyeri giriş ve çıkış kayıtları, işyeri kamera kayıtları, olay yerine intikal eden personel tarafından tutulan raporlar gibi hukuka uygun deliller mahkemeye sunulabilir.
İş kazasının Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirilmemesi veya Kurum tarafından iş kazası olarak kabul edilmemesi hâlinde işçi, yaşanan olayın iş kazası olduğunun tespiti istemiyle iş kazasının tespiti davası açabilir.
İş Kazası Adli Bir Vaka Mıdır?
Evet, iş kazası adli vakadır. İş ve sosyal güvenlik hukuku alanını ilgilendirdiği gibi kazaya bağlı olarak ceza hukukuna (taksirle yaralama veya taksirle öldürme) da konu olabilir. Bu nedenle kaza anında kolluk kuvvetlerine bildirme zorunluluğu bulunur.
İş Kazası Sicile İşler Mi?
Hayır, iş kazasının meydana gelmesi doğrudan çalışanın adli sicil kaydına işlenmez. Adli sicil, bir kişinin işlediği suça dair kesinleşmiş mahkeme hükmü ile ilgilidir. İş kazası nedeniyle bir ceza davası açılmışsa ve yargılama sonucunda çalışanın aleyhine kesinleşmiş bir hüküm ortaya çıkarsa, bu durumda adli sicile işlenir.
İş Kazası Geçiren İşçinin Hakları Nelerdir?
İş kazasından doğan haklardan yararlanmak için herhangi bir prim günü sınırı bulunmaz. Sigortalanın iş kazası ile beraber ortaya çıkan hakları aşağıdaki gibidir:
- Tazminat Talep Hakkı: İşverenin kusuru bulunması durumunda, sigortalının maddi ve manevi tazminat davası açma hakkı bulunur.
- Geçici İş Göremezlik Ödeneği: Kurumca yetkilendirilen hekim veya sağlık kurulu raporlarında belirtilen istirahat süresince geçici olarak çalışamama hâlinde sigortalıya ödenen parasal yardımdır. Yatarak tedavilerde günlük kazancın yarısı, ayaktan tedavilerde ise günlük kazancın üçte ikisi oranında ödenir. (Detaylı hesaplama için Rapor Parası Hesaplama web sayfasını inceleyebilirsiniz.)
- Sürekli İş Göremezlik Geliri: İş kazası sonucu meslekte kazanma gücü en az %10 oranında azalmış bulunan sigortalıya bağlanan düzenli gelirdir. Kazanma gücü kaybı %100 ise sürekli tam iş göremezlik geliri, %10 ile %99,9 arasında ise sürekli kısmi iş göremezlik geliri bağlanır.
- Ölüm Geliri: İş kazası sonucu ölen sigortalının hak sahiplerine (eş, çocuk, anne, baba) bağlanan aylık gelirdir.
- Cenaze Ödeneği: İş kazası sonucu ölen sigortalı için Kurum tarafından hak sahiplerine veya cenaze masraflarını karşılayan kişilere ödenen bir ödenektir.
- Evlenme Ödeneği: Ölüm geliri almakta iken evlenen ve bu nedenle geliri kesilen kız çocuklarına bir defaya özgü olmak üzere ödenen ölüm yardımıdır.
İş Yerinde Ayak Burkulması İş Kazası Olarak Mı Değerlendirilir?
Evet, iş yerinde ayak burkulması iş kazasıdır. Yukarıda da değinildiği üzere, iş kazası sayılan hâller kanunda belirtilmiştir. Kanun, sigortalının iş yerinde bulunduğu sırada meydana gelen olayları iş kazası olarak tanımlamaktadır.
